هر آنچه باید درباره گنبد علویان همدان بدانید
یکی از شهر‌های زیبای ایران که حتما باید یک بار در عمرتان به آن سفر کنید، همدان است. این شهر بسیار زیبا از مکان‌های تاریخی و باستانی زیادی برخوردار است و هر ساله گردشگران زیادی را جذب خود می‌کند. در بین جاذبه‌های گردشگری این شهر، گنبد علویان بسیار پر‌طرفدار است و سفر به همدان بدون بازدید از این جاذبه دیدنی لطفی ندارد. این بنای تاریخی از نظر معماری ارزش زیادی دارد و به طور کلی از قدمتی چندین هزار ساله برخوردار است. در ادامه این مطلب از مجله گردشگری دوباره سفر قصد داریم بیشتر درباره گنبد علویان همدان، این اثر معماری خارق العاده صحبت کنیم.
تاریخچه گنبد علویان همدان
این بنای بی‌نظیر جزو آثار معماری به جا مانده از دوره اسلامی است و همانطور که می‌دانید معماری‌های مربوط به دوره اسلامی به خاص بودن مشهور هستند و همواره از سمت باستان شناسان و معماران عصر حاضر مورد تحسین قرار می‌گیرند. گنبد علویان نیز یکی از همین بنا‌هاست که نمونه‌ای برای نمایش تبحر معماران ایرانی عصر گذشته است.
گنبد علویان در قرن ششم هجری و در دوران سلجوقیان توسط خاندان علویان ساخته شد. همانطور که می‌دانید خاندان علویان جزو دوستداران ائمه بودند و ارادت خاصی به آن‌ها داشتند. به طور کلی این خاندان به مذهب شیعه اعتقاد خاصی داشتند و به همین دلیل اهمیت زیادی برای راز و نیاز با خدا قائل می‌شدند. همین عامل سبب شد تا گنبد علویان را به منظور انجام اعمال عبادی و برگزاری مراسمات مذهبی خود بنا کنند. در واقع در گذشته از گنبد علویان به عنوان مسجد استفاده می‌شده است.
در آن زمان که سلسله عباسی کمر به از بین بردن خاندان علویان به منظور نابودی مذهب شیعه بست، تنها پناهگاه و محل مناسبی که علویان توانستند حکومت خود را بنا کنند و از دست آن‌ها جان سالم به در ببرند، گنبد علویان بود. در واقع در آن برهه از زمان همدان به پایگاه حکومت علویان تبدیل شد.
در دوره‌های بعدی حکومت‌های دیگر نیز از این بنا بهره بردند و سردابی را به بخش زیر زمین آن اضافه کردند. اگر به گنبد علویان همدان بروید، در این بخش از بنا علاوه بر سرداب می‌توانید مقبره‌های مربوط به خاندان علویان را نیز مشاهده کنید.
بازسازی گنبد علویان
این بنا پس از گذشت چندین سال دچار فرسودگی شد و بعضی از قسمت‌های آن در اثر همین فرسودگی نابود شد. در زمان پهلوی سال 1317، به دستور شاه این بنای تاریخی به جای مانده از گذشتگان مرمت و بازسازی شد که این کار با همت اداره کل باستان شناسی صورت گرفت. این بنای تاریخی در حال حاضر پذیرای علاقه‌مندان فرهنگ و هنر معماری ایرانی است و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی به منظور حفاظت از آن قرار دارد.
چرا گنبد علویان را به این نام نهادند؟
اگر از ساختمان گنبد علویان دیدن کنید، متوجه می‌شوید در حال حاضر این بنا گنبدی ندارد و شاید برایتان سوال پیش بیاید که چرا آن را به این نام نهادند؟ در جواب این سوال باید بگوییم، پیش از آن که این بنا فرسوده شود سقفی گنبدی شکل داشت که متاسفانه فرو ریخت. در سال 1317 که این بنا بازسازی شد سقف به منظور جلوگیری از ریزش به حالت مسطح ساخته شد. به همین دلیل است که از گذشته تا به حال به این بنا گنبد علویان می‌گویند.
دلیل اینکه پسوند علویان را برای این بنا به کار می‌برند این است که این بنا مربوط به خاندان علویان و حکومت آن‌هاست و در حال حاضر نیز چند تن از این خاندان در این مکان مدفون هستند.
موقعیت مکانی گنبد علویان
گنبد علویان همدان در نزدیکی میدان عین القضات و بخش جنوبی میدان امامزاده عبدالله واقع شده است که از مسیر‌های مختلفی می‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید. به طور کلی این عمارت از سمت جنوب با خیابان باباطاهر و از سمت شرق با خیابان اکباتان محصور شده است. برای اینکه خود را به گنبد علویان برسانید، زمانی که وارد همدان شدید به میدان امام خمینی بروید. سپس باید از طریق میدان امام خمینی خود را به خیابان باباطاهر برسانید تا بتوانید از طریق آن به میدان امامزاده عبدالله که گنبد علویان در آن قرار گرفته است برسید. گنبد علویان در 300 متری امامزاده عبدالله و درست در سمت راست قرار دارد که برای رسیدن به آن باید به سمت بلوار علویان بروید.
معماری گنبد علویان همدان
یکی از مهم‌ترین مواردی که توانسته بنای گنبد علویان را به یادمانی کم نظیر تبدیل کند، معماری این بناست. از نقاط قوت معماری این بنا می‌توان به گچ بری‌های برجسته آن اشاره کرد که همواره مورد توجه و تحسین محققان و باستان شناسان قرار می‌گیرد.
گنبد علویان را از لحاظ شکل ظاهری می‌توان به گنبد سرخ مراغه تشبیه کرد. برای اینکه بتوانید وارد گنبد علویان شوید باید 9 پله را بالا بروید و خود را به درب ورودی آن برسانید. بنا به شکل مکعبی 4 ضلعی است که اطراف آن را 4 جرز ستون شبیه به برج پوشانده است.
یکی از ویژگی‌های مهم معماری دوران اسلامی استفاده از اشکال هندسی در طراحی بنا‌هاست که گنبد علویان نیز از این قاعده مستثنی نیست. در طراحی دیوار‌ها و بخش‌های مختلف این بنا از اشکال هندسی مختلفی استفاده شده که همین موضوع جذابیت‌های گنبد علویان همدان را دو چندان کرده است.
آجرکاری‌های مربوط به این بنا سبب شدند تا نمای داخلی گنبد علویان جلوه بیشتری داشته باشد. در طاق نما‌های این بنا برجسته کاری‌های آجری وجود دارند که همواره گردشگران را مجذوب خود می‌کنند. علاوه بر آن‌ها کتیبه‌های آجری با خط کوفی نیز در این بنا وجود دارند که از نظر تاریخی از ارزش بالایی برخوردارند.
اگر پله‌های شبستان گنبد علویان را پایین بروید و خود را به سرداب برسانید، می‌توانید مقبره دو تن از خاندان علویان را در آنجا مشاهده کنید. قبر‌های قرار گرفته در این محل به شکل مکعب مستطیل‌های مزین شده با آجر‌های فیروزه‌ای رنگ هستند و نمای زیبایی را ایجاد کردند.
مهم‌ترین ویژگی معماری این بنا گچ بری‌های ماهرانه آن است که می‌توانید در جای جای این بنا آن‌ها را ببینید. گل و بلبل و اشکال هندسی طرح‌هایی هستند که استادانه توسط گچ بران و معماران آن زمان در این بنای تاریخی به اجرا در آمدند.
بهترین زمان برای بازدید از گنبد علویان چه موقع است؟
به طور کلی همدان شهری با آب و هوای سردسیری است و در اکثر روز‌های سال هوای آن سرد و کوهستانی است. در واقع در سرد‌ترین روز سال دما در این شهر به زیر 10 درجه نیز می‌رسد. اما به طور کلی اگر می‌خواهید هوا معتدل باشد، تابستان بهترین زمان برای مسافرت به این شهر است. در غیر این صورت پیشنهاد می‌کنیم هوای بهاری همدان و باران‌های گاه و بی‌گاه آن را از دست ندهید. به طور کلی با ورود به بهار دمای هوا در همدان کم‌کم روند افزایشی پیدا می‌کند.
با توجه به اینکه گنبد علویان همدان تحت محافظت سازمان میراث فرهنگی است، ساعت بازدید خاصی برای آن تعیین شده است. اگر دوست دارید از این بنای تاریخی زیبا دیدن کنید از ساعت 8:30 تا 19 می‌توانید بازدید خود را انجام دهید. برای بازدید از این بنای زیبا باید بلیط تهیه کنید و برای هر بلیط زمان 15 دقیقه‌ای در نظر گرفته شده است. در واقع با خرید هر بلیط شما 15 دقیقه فرصت برای بازدید از گنبد علویان دارید.
مکان‌های دیدنی نزدیک به گنبد علویان همدان
اگر به بازدید از گنبد علویان رفتید پیشنهاد می‌کنیم مکان‌های تاریخی و جاذبه‌های گردشگری زیر که در نزدیکی این بنا قرار گرفتند را از دست ندهید:
آرامگاه باباطاهر
کمتر کسی است که باباطاهر و شعر‌هایش را نشناسد. اگر دوست دارید از آرامگاه او دیدن کنید که بنایی به جا مانده از قرن پنجم هجری است، می‌توانید به محل قرارگیری آن در همدان بروید. این مقبره زیبا به شکل منشوری با قاعده 8 ضلعی بنا شده است و در بالای یک تپه کم ارتفاع قرار دارد. منظره اطراف آن خصوصا در فصل بهار و تابستان به شدت زیباست و گل‌های رنگی و فضای سبز آن شما را مجذوب خود می‌کند.
موزه هگمتانه
اگر می‌خواهید بیشتر درباره هگمتانه و آنچه در‌آن گذشته بدانید، رفتن به این موزه و بازدید از آن را به شما پیشنهاد می‌کنیم. برخی از آثاری که در این موزه به نمایش گذاشته شده‌اند قدمتی 3 هزارساله دارند و همین موضوع سبب شده هر ساله گردشگران زیادی از این موزه بازدید کنند. اگر بخواهیم در مورد قدمت آثار این موزه اطلاعات بیشتری ارائه کنیم باید بگوییم که بیشتر آن‌ها مربوط به دوران ماد‌ها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان هستند.
اقامتگاه‌ها و رستوران‌های نزدیک به گنبد علویان
اگر قصد دارید در اقامتگاهی نزدیک به گنبد علویان همدان ساکن شوید، می‌توانید به یکی از هتل‌ها یا اقامتگاه‌های زیر مراجعه کنید:
- هتل بابا طاهر
- اقامتگاه الماس نوین
- هتل خاتم
- هتل آپارتمان الوند
- هتل ستاره
همچنین اگر پس از بازدید از گنبد علویان قصد داشتید یک غذای خوشمزه بخورید، رستوران‌های زیر را پیشنهاد می‌کنیم:
- رستوران بناب
- رستوران گلپایگان
- رستوران پسر خوب
- رستوران سنتی سحاب
- رستوران باستان
کلام آخر
اگر می‌خواهید به همدان سفر کنید و از مکان‌های تاریخی و زیبای آن دیدن کنید، پیشنهاد می‌کنیم بازدید از گنبد علویان را نیز در برنامه خود قرار دهید. امیدواریم این مطلب توانسته باشد شما را با این بنا تاریخی آشنا کند. اگر پرسشی درباره گنبد علویان ذهن شما را درگیر کرده حتما آن را با ما در میان بگذارید.
مقالات بیشتری بخوانید
