جاهای دیدنی گناباد
گناباد از شهرهای کهن و باارزش ایران است و برخی از آثار تاریخی آن بیشتر از ۲۰۰۰ سال قدمت دارند. گناباد نه تنها در ایران بلکه در خارج از کشور بسیار شناخته شده است و به‌عنوان یک میراث جهانی به شمار می‌رود. این شهر کویری مکان‌های دیدنی زیادی دارد و هر ساله از مسافران و گردشگران استقبال می‌کند. اگر علاقه‌مند هستید جاهای دیدنی گناباد را بشناسید با مجله گردشگری دوباره سفر همراه باشید.
پربازدیدترین جاهای دیدنی گناباد
برخی از مکان‌های دیدنی گناباد از ارزش زیادی برخوردار هستند و بیشتر توجه گردشگران به آنها معطوف شده است. مهم‌ترین مکان‌های دیدنی گناباد عبارت‌اند از:
آتشکده گناباد
یکی از قدیمی‌ترین جاهای دیدنی گناباد متعلق به آتشکده گناباد است که از دوران هخامنشیان به جای مانده است. این آتشکده در آبادی گیسور شهرستان گناباد واقع شده است و در اطراف آن چندین قلعه باستانی قرار دارند. از جمله این قلعه‌ها می‌توان به قلعه قبر پیران، قلعه دختر شورآباد و قلعه پشن اشاره کرد که پیش از دوران اسلام شناخته شده‌اند.
مسجد جامع گناباد
از دیگر آثار ارزشمند که در دوران هخامنشیان بنا شد به مسجد جامع گناباد می‌توان اشاره کرد که به حدود ۸ قرن پیش تعلق دارد. این بنای باارزش در کوی شرقی شهر گناباد واقع شده است. از مهم‌ترین بخش‌های آن می‌توان صحن، ایوان شمالی و جنوبی، سردر تزیینی، سه شبستان ستون‌دار و رواق را نام برد. در سمت جنوبی صحن مسجد ایوان اصلی قرار گرفته است که از تزییناتی مانند نوارهای اسلیمی، دو قطار پیچ و یک کتیبه قرآنی حاشیه‌ای تشکیل شده است. بر روی این کتیبه نام سازنده مسجد و خیر آن حک شده است. ایوان به‌صورت چهار طاق گهواره عرضی و چهار قوس است. از دیگر شگفتی‌های معماری مسجد می‌توان به نقوش هندسی گیاهی و کتیبه‌های آن اشاره کرد که در محراب مسجد مشاهده می‌شوند. یکی از شبستان‌های مسجد موسوم به قرآن است که در ضلع شرقی ایوان واقع شده و دارای ۴ ستون مسقف است.
دارالشفای دولویی
از جاهای دیدنی گناباد که در فهرست اماکن مذهبی قرار می‌گیرد دارالشفای دولویی را می‌توان نام برد. این مکان در روستایی با همین نام در شهرستان گناباد واقع شده است. در ابتدا و تا تاریخ ۱۱۸۶ قمری به‌عنوان منزل شخصی حاج محمد بود. حاج محمد طی اتفاقی از اسب افتاد و یک دستش فلج شد. در ۱۴ محرم ۱۳۸۶ خواب می‌بیند که دستش شفا یافته و از آن به بعد خانه خود را به محلی برای زیارت و روضه‌خوانی تبدیل کرد. حاج محمد پس از این اتفاق به کربلایی فاضل مشهور می‌شود و معجزه الهی خود را با دیگران در میان می‌گذارد.
قنات قصبه
در سراسر ایران قنات‌های زیادی وجود دارند که از متفاوت‌ترین آنها قنات قصبه را می‌توان نام برد. این پدیده اسرارآمیز ساخته دست انسان است که توجه مورخان و پژوهشگران به آن جلب شده است. این قنات از بین زمین‌های کوی شرقی گناباد و محل برج علی ضامن شروع می‌شود. دارای ۷ کانال متصل به هم است که به‌عنوان قدیمی‌ترین، طولانی‌ترین و بزرگ‌ترین قنات جهان شناخته می‌شود. طول قنات قصبه تا به امروز ۳۵ کیلومتر تخمین زده شده و هنوز طول کامل آن اندازه‌گیری نشده است. طبق گفته مورخان و با وجود سفال‌های پراکنده در اطراف دهانه چاه‌های قنات، در زمان هخامنشیان حفر شد و با وقوع خشکسالی رشته‌های دیگری نیز ایجاد شد. عمق چاه مادر قنات ۳۰۰ متر است و نشان از سخت کشی مردم منطقه دارد. قنات قصبه همچنان به آبیاری مزارع کشاورزی منطقه می‌پردازد.
سفال مند
سفالگری از مهم‌ترین هنرهای اهالی گناباد است که دارای پیشینه ۵۰۰۰ ساله است. در اواخر قرن یازدهم هجری سفال مند با استفاده از مصالح و تزیینات گوناگون به‌عنوان یک پدیده نوظهور شناخته شد. از دو نوع مواد سازنده جسمی و چینی تشکیل شده که مواد اولیه سفال جسمی شامل خاک رس و مواد اولیه سفال چینی ترکیبی از گل سرشور و پودر سنگ هستند. در تهیه عناصر تزیینی سفال مند از طبیعت الهام گرفته شده که شامل چهار گروه حیوانی، انسانی، هندسی و گیاهی هستند.
از معروف‌ترین آنها می‌توان سفال مند نقش ماهی را نام برد که در اعتقادات ایرانیان ارزش بسیار بالایی دارد. نقوش دیگری مانند گل و مرغ، گل و پروانه، پرنده، خورشید خانم، کتیبه محرمات، گل کدو، ابرو گل و انواع اسلیمی از دیگر از دیگر تزیینات زیبایی هستند که بر روی سفالینه‌های مند گناباد به کار رفته اند. این ظروف سفالی در غرفه‌هایی به نمایش گذاشته می‌شوند که از جاهای دیدنی گناباد محسوب می‌شوند.
روستای ریاب
یکی از دیدنی‌ترین روستاهای شهرستان گناباد روستای ریاب است که سفر به آن بسیار پیشنهاد می‌شود. از مهم‌ترین بخش‌هایی که با استقبال گردشگران مسافران روبرو شده می‌توان به خانه‌های قدیمی روستا، حمام‌ها، آب‌انبارها و بادگیرهای آن اشاره کرد. آرامگاه ابومنصور ریابی از مهم‌ترین جاذبه‌های روستای ریاب است که یکی از افراد تأثیرگذار در تشکیل سلسله سلجوقیان به شمار می‌رفت. این آرامگاه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و از نظر تاریخی بسیار مورد اهمیت است و یکی از قدیمی‌ترین جاهای دیدنی گناباد محسوب می‌شود. برخلاف بافت قدیمی روستا توانسته طی سال‌های متمادی در برابر چندین زلزله در امان بماند. دیوارهای خانه‌ها و بناهای روستا بسیار مستحکم و ضخیم هستند و در برابر بلاهای طبیعی سالم مانده‌اند. از دیگر جاذبه‌های آن می‌توان دو برج روستا را نام برد که دارای چهار طبقه هستند و در غرب روستا قرار گرفته است.
مزار امامزاده احمد بیمرغ و امامزاده سلطان محمد عابد
یکی از جاهای مذهبی گناباد مرقد دو امامزاده محمد عابد و احمد بیمرغ هستند که از برادران امام رضا علیه‌السلام به شمار می‌روند. مردم این منطقه برای امامزاده‌ها اهمیت زیادی قائل هستند و هر روزه ده‌ها زائر به زیارت آنها می‌روند. مرقد امامزاده احمد بیمرغ در روستای بیمرغ واقع شده که تا مرکز گناباد ۳۵ کیلومتر فاصله دارد. علاوه بر آن مرقد سلطان محمد عابد در ۲۲ کیلومتری جنوب گناباد واقع شده و در شرق شهرستان کاخک قرار دارد. در اطراف امامزاده‌ها کوه‌های بلند گناباد را می‌توانید ببینید که چشم‌انداز بسیار زیبایی به وجود آورده‌اند. مراسم‌های مهم مذهبی مانند تاسوعا و عاشورا در این مکان‌ها برگزار می‌شوند. تاریخ دقیقی از زمان احداث بقعه امامزاده‌ها در دست نیست؛ اما با توجه به شواهد موجود مرقد امامزاده احمد بیمرغ در دوران صفویه مرمت شده است.
مزار سلطانی بیدخت
از جاهای دیدنی گناباد که همواره توجه مسافران و زائرین به آن جلب می‌شود مزار سلطانی بیدخت است. از بخش‌های مختلف تشکیل شده و کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای، طرح‌های اسلیمی، چهار صحن زیبا و استفاده از رنگ آبی در طراحی بقعه جلوه خاصی به آن بخشیده‌اند. این مکان مقدس آرامگاه چند تن از قطب‌های سلسله نعمت‌اللهی است و از باارزش‌ترین مکان‌های دیدنی گناباد محسوب می‌شود.
آبشار کاخک
شهرستان کاخک جاذبه‌های زیادی دارد و هر کدام از جاهای دیدنی گناباد به شمار می‌روند. از جمله آنها می‌توان به آبشار کاخک اشاره کرد که ۲۵ کیلومتر با شهرستان کاخک فاصله دارد. از آب و هوای ییلاقی برخوردار بوده و یکی از بهترین مکان‌ها در فصل تابستان است. در این فصل هوای خنک منطقه برای فرار از گرما انتخاب مناسبی است. آبشار کاخک از جاذبه‌های طبیعی منحصربه‌فرد گناباد شناخته می‌شود که بسیار سرد است. طعم آبشار بسیار گوارا و دل‌انگیز است و نوشیدن آن در روزهای گرم تابستانی لذت دیگری دارد. آب آبشار کاخک از میان یک پارک تفریحی می‌گذرد و به بلوار اصلی شهر نیز می‌رسد و تأثیر زیادی در زیبایی شهر دارد. شهر کاخک که با بادگیرهای معروف خود فضای صمیمی و دلنشینی دارد یکی از محبوب‌ترین شهرهای استان خراسان رضوی به شمار می‌آید.
منزل محمد تقی بهلول گنابادی
یکی از چهره‌های سرشناس گناباد به نام شیخ محمدتقی بهلول گنابادی در جریان مبارزه با رژیم پهلوی نقش مؤثری داشت. خاندان وی در منطقه خراسان بسیار مورد احترام هستند. منزل شیخ تقی از دو قسمت تابستان‌نشین و زمستان‌نشین تشکیل شده و در نگاه اول توجه گردشگران به حوض‌خانه‌های آن جلب می‌شوند. مساحت منزل شیخ تقی ۱۵ در ۲۵ متر است و هر یک از حوض‌خانه‌ها دارای عمق سه متر هستند. بادگیرها از دیگر جذابیت‌های معماری این منزل تاریخی محسوب می‌شوند و معماری باشکوهی دارند.
منطقه ییلاقی سنو
شاید باور این که در دل شهر کویری گناباد منطقه بسیار سرسبزی به نام منطقه ییلاقی سنو وجود داشته باشد سخت است. این منطقه یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی گناباد در نزد گردشگران و مسافران است و با شهر گناباد ۲۵ کیلومتر فاصله دارد. از جاذبه‌های این منطقه می‌توان به وجود پرآب‌ترین چشمه شهرستان گناباد اشاره کرد و همچنین دارای یک غار است که از نظر زمین‌شناسی به غار علی‌صدر همدان شباهت زیادی دارد. از ظرفیت گردشگری فراوانی برخوردار بوده و بهترین مکان برای علاقه‌مندان به بوم‌گردی است.
سایر جاهای دیدنی گناباد
جاذبه‌های گناباد فراوان هستند که برخی از آنها ممکن است خیلی شناخته شده نباشند. این مکان‌ها عبارت‌اند از:
موزه مردم‌شناسی گناباد
در دوران صفویه مدرسه‌ای به نام مدرسه نجومیه در گناباد احداث شد که اکنون به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است. با بازدید از موزه مردم‌شناسی بازدیدکنندگان می‌توانند با هنرهایی مانند سفالگری، پارچه‌بافی، نحوه پوشش مردم منطقه، انواع آیین و مراسم، آداب و رسوم مردم، صنایع عطاری و صنایع روغن‌گیری آشنا شوند. ساختمان موزه نیز در نوع خود بسیار زیبا و باشکوه است و در ورودی دالان آن یک هشتی دیده می‌شود. از زمان ساخت آن تا به امروز تغییراتی در معماری آن به وجود آمده است.
یخدان کوثر
یکی از متفاوت‌ترین جاهای دیدنی گناباد یخدان کوثر است که بازدید از آن به گردشگران حتماً توصیه می‌شود. این مکان در گذشته محلی برای نگهداری یخ بود و اهالی منطقه در تابستان از یخ‌های آن استفاده می‌کردند. در واقع گردشگران می‌توانند با بازدید از یخدان کوثر با تکنیک‌های نگهداری یخ مردم این منطقه آشنا شوند که بسیار جالب است. این اثر شگفت‌انگیز در ۴ کیلومتری شمال شرقی بیدخت قرار دارد و در بین اراضی کشاورزی واقع شده است. با استفاده از خشت ساخته شده و در پشت آن یک جوی آب جاری است که در شب‌های زمستان به یخ تبدیل می‌شود.
منطقه حفاظت شده هنگام
این منطقه از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری گناباد است که بهترین مکان برای علاقه‌مندان به محیط‌زیست و حیات‌وحش شناخته می‌شود. مساحت آن حدود ۲۷۴۰۰۰ هکتار است که از پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری متنوعی تشکیل می‌شود. شکار در این منطقه ممنوع است و جریمه‌های سنگینی در پی دارد. گونه‌های گیاهی آن شامل درمنه، گون، کلپوره و تاغ هستند. علاوه بر آن به حفاظت از گونه‌های جانوری مانند بز، روباه، میش، قوچ، کفتار، آهو، کبک، کل، تیهو، کرکس، سار، دلیجه و… در این مکان پرداخته می‌شود. کوه‌های مرتفع و چشمه‌های روان باعث آبادی و زیبایی منطقه شده‌اند.
آب‌انبار شریعت یا موزه آب گناباد
در زمان قاجاریه یکی از جاهای دیدنی گناباد به نام آب‌انبار شریعت یا موزه آب ساخته شد. نام آب‌انبار برگرفته از نام مرمت کننده آن است. در این موزه به نگهداری از وسایل و تجهیزات حفر قنات پرداخته می‌شود. در واقع با بازدید از این مکان می‌توانید با سبک زندگی کویرنشینان آشنا شوید. این مکان در مرکز شهر گناباد کنار حسینیه و بازار شهر واقع شده و اهالی منطقه آن را با نام آب‌انبار حسینیه نیز می‌شناسند.
آسیاب کاخک
از دیگر جاذبه‌های شهر کاخک آسیاب آن است که قدمت آن به دوران قاجاریه تعلق دارد. آسیاب با چرخش چرخ پره کار می‌کرد و از دیگر اجزای اصلی آن تنور است. نحوه کار آسیاب به صورتی است که آب با فشار زیاد از بالای تنور سرازیر می‌شد و از یک محفظه باریک خارج می‌گردید. سپس به واسطه انرژی پتانسیل گرانشی چرخ پره به چرخش در می‌آمد. چرخ پره به واسطه یک محور عمود به سنگ زیرین آسیاب متصل می‌شد و عمل انتقال نیرو را انجام می‌داد. آسیاب کاخک امروزه به یکی از جاهای دیدنی گناباد تبدیل شده و مورد بازدید گردشگران و مسافران قرار می‌گیرد.
منطقه ییلاقی درب صوفه
درب صوفه از دیگر روستاهای جذاب و دیدنی گناباد است که در ۳۰ کیلومتری غرب گناباد قرار دارد. این منطقه ییلاقی توسط کوه‌های مرتفع احاطه شده که از درختان تنومند و بلندقامت پوشیده شده‌اند. آب و هوای بسیار خنک و دلچسبی دارد و بهترین زمان برای بازدید آن فصل تابستان است.
مجموعه روستای عمرانی گناباد
روستای عمرانی گناباد بادگیرهای زیادی دارد و به‌صورت یک مجموعه بزرگ دیده می‌شوند. این روستای زیبا و دیدنی در ۲۰ کیلومتری گناباد قرار دارد و از معماری باستان برخوردار است. تا حدود ۳۰ سال پیش مردم در این روستا زندگی می‌کردند؛ اما امروزه به یکی از جاهای دیدنی گناباد تبدیل شده و تغییراتی در آن به وجود آمده است. بافت قدیمی روستا آن را به یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی گناباد تبدیل کرده است و می‌توانید طرح‌های معماری کهن را در سراسر آن مشاهده کنید.
تک زو در گناباد
طبیعت شهرستان گناباد بسیار شگفت‌انگیز است و قبل از دوران اسلام معبر داخلی فلات ایران بوده است. در کنار این معبر آثار تاریخی متنوعی از قبیل قلعه فرود مشاهده می‌شوند. این معبد توسط تنگل‌های زیبد و کلات به آبادی گیسو و دشت پشن متصل شده‌اند. قلعه فرود بر روی یک قله مرتفع واقع شده و از دیگر قله‌ها جدا شده است. در نزدیکی قلعه دره‌ای به نام دره تک زو وجود دارد که چشمه‌ای در میان آن جاری است. این چشمه به تشکیل آبشارهایی از ارتفاع ۳ تا ۱۰ متر می‌پردازد و اراضی روستای زو را سیراب می‌کند. منطقه ییلاقی تک زو درس 30 کیلومتری جنوب غرب گناباد واقع شده و از مهم‌ترین جاذبه‌های آن می‌توان به دیوارهای سنگی اطراف قلعه فرود اشاره کرد. این دیوارها بسیار مرتفع هستند به صورتی که در برخی از جاها به‌صورت ایوان مسقف دیده می‌شوند.
موزه حیات‌وحش گناباد
از جمله جاهای دیدنی گناباد که از مکان‌های فرهنگی شهرستان محسوب می‌شود موزه حیات‌وحش را می‌توان نام برد. این موزه منابع طبیعی گناباد را معرفی می‌کند و به نگهداری گونه‌های گیاهی، جانوری و اسناد علمی طبیعی می‌پردازد. از یک سالن بزرگ تشکیل شده که ۱۰ غرفه و دیوارهایی برای نمایش آثار دارد. دارای 8 گونه پستاندار، 3 گونه خزنده و ۲۹ گونه پرنده آبزی و خشکزی است. از بخش‌های جالب توجه موزه حیات‌وحش گناباد می‌توان غرفه‌هایی را نام برد که نشان‌دهنده اکوسیستم‌های متنوع شهرستان گناباد هستند و به زیبایی طراحی شده‌اند. موزه در ساختمان اداری محیط‌زیست گناباد قرار دارد و بازدیدکنندگان می‌توانند همه‌روزه از ساعت ۹ تا ۱۲ و ۱۶ تا ۱۸ از آن بازدید کنند.
دشت ریواس زیبد
در حاشیه کویری گناباد دشت‌های سرسبز و زیبایی وجود دارند که دشت ریواس زیبد یکی از آنها است. این دشت به دلیل وجود گونه منحصربه‌فرد ریواس نه تنها در ایران بلکه در جهان شهرت دارد. با گناباد ۱۲ کیلومتر فاصله دارد و در دو طرف جاده روستای زیبد قرار دارد. عمر ریواس‌های این منطقه بسیار طولانی است و برگ‌ها، ساقه و گل‌های آن به رنگ سرخ در می‌آیند. ریواس دارای خاصیت درمانی است و گردشگران و طبیعت‌گردان می‌توانند از آنها استفاده کنند. این منطقه ۱۴ هزار هکتاری حدود ۵۰۰ هکتار ریواس قرمز دارد که چشم‌انداز بسیار زیبایی به منطقه بخشیده است. در ماه اردیبهشت صحنه بسیار زیبایی ایجاد می‌کند و گردشگران را به خود مجذوب می‌نماید.
جمع‌بندی
در این مقاله مهم‌ترین جاهای دیدنی گناباد معرفی شد و می‌توانید بازدید از آنها را در فهرست سفر خود به استان خراسان رضوی قرار دهید. آثار تاریخی، طبیعی، فرهنگی و زیارتی در گناباد بسیار متعدد هستند و می‌توانید در عرض چند روز از آنها بازدید کنید. گناباد از مهم‌ترین شهرهای دوران هخامنشیان است و مهم‌ترین مکان برای آشنایی با تاریخ و تمدن ایران باستان به شمار می‌رود. این شهر امکانات رفاهی و تفریحی گوناگونی دارد و مردم خونگرم آن به خوبی از گردشگران استقبال می‌کنند.
