خانه بروجردی های کاشان ، یکی از جذابیت‌های دوران قاجار
آیا تا کنون فکر کرده‌اید که چه داستانی پشت بناهای تاریخی و باشکوه ایران وجود دارد؟ خانه بروجردی های کاشان جزو آن دسته از عمارت‌هایی است که داستان خوبی برای گفتن دارد. این بنا مانند تمام خانه‌های تاریخی و قدیمی دیگری که در شهر کاشان قرار دارد، معماری چشم نوازی دارد. اما آنچه این خانه را با سایر خانه‌ها متمایز می‌کند، جزئیات موجود در آن است. جزئیاتی که در نقاشی‌ها، گچ‌بری‌ها و آینه‌کاری‌های آن قابل مشاهده است.
خانه بروجردی ها قدمت زیادی دارد. مرمت این خانه در سال 1378 انجام شد. زیرا قبل از آن به دلیل کمبود رسیدگی و توجه دچار ایرادات و خرابی‌های زیادی شده بود. کمی بعد بخشی از این خانه تبدیل به یک موزه عمومی و بخشی دیگر تبدیل به سازمان میراث فرهنگی کاشان شد. بازدید از این بنای ارزشمند تاریخی برای عموم آزاد است. اما هنوز بخش اندرونی آن تحت تملک خصوصی است. در ادامه این مقاله از مجله گردشگری دوباره سفر تاریخچه خانه بروجردی‌ها، معماری و بخش‌های مختلف آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
قصه عاشقانه خانه بروجردی های کاشان
کافی است اطلاعات جغرافیای شما درباره ایران و تاریخچه آن کمی بیشتر از حد معمول باشد تا بدانید که شهر کاشان یکی از شهرهای تاریخی ایران است. به همین دلیل است که تعداد زیادی از خانه‌های قدیمی معروف ایران و بناهای تاریخی مهم در این شهر قرار دارد. خانه بروجردی ها یکی از شاهکارهای بی‌نظیر معماری در ایران است. اما آیا قصه عاشقانه‌ای که پشت ساخت این بنای تاریخی وجود دارد را شنیده‌اید؟
ماجرای ساخت خانه بروجردی های کاشان زمانی کلید می‌خورد که سید مهدی بروجردی عاشق دختر سید جعفر طباطبایی می‌شود. سید جعفر طباطبایی یکی از تاجران ثروتمند و سرشناس کاشان بود. همچنین عمارت بزرگ و زیبایی که تحت عنوان خانه طباطبایی‌ها شناخته می‌شود نیز تحت مالکیت او بود. حاج آقا حسن بروجردی، پدر سید مهدی از دختر سید طباطبایی خواستگاری می‌کند. خانواده طباطبایی‌ها نیز برای اینکه با این وصلت موافقت کنند شرط می‌گذارند تا داماد هم صاحب خانه‌ای هم سطح خانه عروش باشد.
چند روز بعد از این ماجرا، خانواده بروجردی ها شروع به ساخت خانه‌ای زیبا درست در نزدیکی خانه طباطبایی‌ها می‌کنند. این موضوع در حالی بود که ساخت این عمارت باشکوه، زمان زیادی لازم داشت. بروجردی‌ها برای ساخت خانه خود از اساتیدی مثل صنیع‌الملک، علی مریم کاشانی و کمال‌الملک تقاضای کمک می‌کنند. بدین ترتیب ساخت خانه بروجردی های کاشان شروع می‌شود.
کمی بعد زوج عاشق این قصه در یکی از سالن‌های خانه طباطبایی‌ها ساکن می‌شوند تا خانه خودشان آماده شود. آن زمان هیچ کس فکرش را نمی‌کرد که ساخت عمارتی با این عظمت و شکوه، حدود 18 سال زمان ببرد. اما دقیقا 18 سال پس از شروع زندگی سید مهدی و دختر سید طباطبایی، خانه بروجردی‌ها به طور کامل آماده می‌شود. در حال حاضر این بنای تاریخی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر کاشان است و از آن به عنوان یکی از شاهکارهای هنر معماری اسلامی و ایرانی یاد می‌شود.
تاریخچه خانه بروجردی‌ها
خانه بروجردی های کاشان به عنوان یکی از بناهای تاریخی مهم ایران در سال 1392 و در دوره قاجار توسط سید حسن نطنزی معروف به بروجردی ساخته شد. البته ساخت این بنا در سال 1310 به اتمام رسید. مساحت این بنای قدیمی حدود 1700 متر است و در محله سلطان میر احمد کاشان قرار دارد. حدودا در سال‌های 1393 و 1394 بود که رئیس کنفرانس عمومی یونسکو به کاشان سفر کرد. در همان زمان خانه بروجردی های کاشان به عنوان زیباترین خانه تاریخی آسیا انتخاب شد و عنوان جاذبه توریستی محبوب یونسکو را کسب کرد.
معماری خانه بروجردی های کاشان
اگر یک نگاه سرسری به خانه تاریخی بروجردی‌ها بیندازید، متوجه حجم عظیمی از ریزه‌کاری‌ها و ظرافت معماری ایرانی خواهید شد. علی مریمی کاشانی به عنوان یکی از چیره‌دست‌ترین معماران دوره قاجار، تزئینات داخلی این خانه را با وسواس خاص خود انجام داده است. همچنین یکی دیگر از ویژگی‌های بارز این بنا، استفاده از طرح و نقش‌های سنتی ایرانی در تمام قسمت‌های آن است.
بخش گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های خانه نیز بر عهده کمال‌الملک و صنیع‌الملک بود. این دو هنرمند نامدار ایرانی در رعایت اصول زیبایی شناسی هنگام ساخت این بنا کم نگذاشته‌اند. برای مثال جالب است بدانید که این دو هنرمند ماهر، تمام نقاشی‌های این عارت را با رنگ و روغن و آبرنگ اجرا کرده‌اند. همچنین نقاشی‌های قسمت داخلی خانه را نیز دو هنرمند برجسته دیگر دوران قاجار، میرزا محمدخان غفاری و میرزا ابوالحسن غفاری انجام داده‌اند. طبق اطلاعاتی که از گذشته به جای مانده است، حدود 150 گچ‌کار، بنّا، نقاش و آینه‌کار در ساخت این بنا مشارکت کرده‌اند.
یکی دیگر از جذابیت‌های معماری خانه بروجردی های کاشان این است که در هر قسمت از نقاشی‌ها و گچ‌بری‌های خانه، داستانی ویژه و تاریخی روایت می‌شود. برای مثال می‌توانید در یکی از سال‌ها داستان لیلی و مجنون، در یکی دیگر سالن‌ها داستان یوسف و زلیخا و … را مشاهده کنید. همچنین جالب است بدانید که نقاشان و معماران این خانه به شغل صاحب خانه (سید مهدی بروجردی) نیز توجه کرده‌اند. برای مثال شما می‌توانید اقلامی که سید مهدی به تجارت آن‌ها می‌پرداخت را در گچ‌بری‌های بخش‌های مختلفی از خانه مشاهده کنید.
معماران خانه بروجردی های کاشان برای ساخت این بنا از معماری ناب ایرانی و اسلامی استفاده کرده‌اند. به همين دليل است که بخش‌های درونی و بیرونی این خانه از یکدیگر جدا هستند. همچنین این بنای قدیمی دارای بخش‌های مختلفی متناسب با فصل‌های سرد و گرم سال است. با توجه به اینکه شهر کاشان شهری کویری و نسبتا گرم است، معماری این خانه به گونه‌ای است که فضای درونی آن در فصل‌های گرم سال هم خنک و دلنشین باقی بماند. در واقع بادگیرهایی که در پشت بام خانه قرار دارند، هوای خنک را به بخش اندرونی خانه هدایت می‌کنند.
قسمت‌های مختلف خانه قدیمی بروجردی‌ها
قطعا عمارتی با این شکوه و عظمت که ساخت آن 18 سال زمان برده است باید دارای بخش‌های متنوع و زیادی باشد. این خانه به طور کلی دو طبقه است و به دو بخش اندرونی و بیرونی تقسیم می‌شود. البته قسمت سرداب یا زیرزمین در بخش جنوبی بنا قرار دارد و آن را سه طبقه می‌کند. بخش‌های درونی و بیرونی این خانه از یکدیگر مجزا هستند اما هشتی ورودی آن‌ها یکسان است.
خانه بروجردی های کاشان دارای دو بخش زمستان نشین و تابستان نشین است. همچنین این بنا سه در ورودی دارد. درب اول به عنوان درب اصلی و دو درب دیگر برای ورود و خروج مهمان‌ها و برگزاری مراسمات مذهبی بود. همچنین سایر قسمت‌های اصلی این خانه شامل این موارد می‌شود:
- هشتی
- زیرزمین
- حیاط روباز
- حیاط سرپوشیده
- راهرو
- پشت بام
بادگیرها
بادگیرهایی که در قسمت قبل به اختصار به آن‌ها اشاره کردیم، یکی از اصلی‌ترین دلایل شهرت خانه بروجردی‌ها است. متریال این بادگیرها آجر است و روی پشت بام خانه قرار دارند. تعداد آن‌ها سه عدد است و دارای 40 متر طول هستند. در واقع این بادگیرها از زیر زمین تا پشت بام ادامه پیدا کرده‌اند و درون زمين به ناکش‌ها راه دارند. ناکش‌ها همان کانال‌هایی هستند که در زیر زمین قرار دارند و به آب‌های زیرزمینی می‌رسند. بادگیرهای خانه بروجردی‌ها وظیفه تهویه هوا را بر عهده دارند و به خنک شدن هوای خانه در فصول گرم سال نیز کمک می‌کنند.
حیاط‌ها
یکی دیگر از بخش‌های مهم خانه بروجردی های کاشان و تمام خانه‌های قدیمی ایرانی، حیاط آن است. ورودی اصلی این بنا در قسمت شمالی آن قرار دارد. زمانی که این درب چوبی زیبا و کنده‌کاری شده را باز می‌کنیم، وارد قسمت هشتی خانه می‌شویم. این قسمت نیز معماری خاص خود را دارد و سکه‌ها با استفاده از مقرنس کاری به طاق نما وصل شده‌اند.
پس از گذر از این قسمت وارد راهرویی طولانی، شیب‌دار و باریم می‌شویم که مانند پلی بین هشتی و حیاط اصلی است. انتهای این راهرو به مهتابی می‌رسد. مهتابی فضایی شبیه به ایوان است که کمی بالاتر از سطح حیاط قرار دارد و فاقد سقف است. در نهایت به حیاط اصلی خانه می‌رسیم که مستطیل شکل است و ابعادی حدود 20 متر در 30 متر دارد. امکان ندارد که وارد حیاط اصلی یک خانه قدیمی ایرانی شویم و حوضی درون آن نبینیم. آب حوضچه زیبایی که وسط حیاط خانه بروجردی ها قرار دارد توسط قنات نصر آباد کاشات تامین می‌شود. همچنین باغچه‌های اطراف حوض نیز شامل درخت‌های انار است که زیبایی این فضا را دو چندان می‌کنند.
خانه بروجردی های کاشان و معماری چشم‌نواز ایرانی و اسلامی
فکر می‌کنم هر فرد ایرانی وظیفه دارد تا نسبت به تاریخچه کشور خود و زیبایی‌های تاریخی آن کمی اطلاعات کسب کند. به همین دلیل است که پیشنهاد می‌کنیم اگر در هر زمانی و به هر دلیلی به شهر کاشان سفر کردید، بازدید از خانه بروجردی های کاشان را از دست ندهید. مخصوصا افراد علاقه‌مند به تاریخ، گردشگری، عکاسی، مرمت و … حتما باید برای سفر به کاشان و بازدید از خانه‌های قدیمی موجود در آن اقدام کنند. این بنای تاریخی به عنوان یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر کاشان شناخته می‌شود. خانه بروجردی‌ها با تمام ظرافت‌ها، ریزه‌کاری‌ها و جزئیاتی که دارد، می‌تواند انتخاب خوبی برای لذت بردن از تاریخچه ایران و جذابیت هنر معماری ایرانی باشد. ما در این مقاله سعی کردیم شما را تا حد زیادی با این خانه قدیمی و جذابیت‌های آشکار آن آشنا کنیم.
دسترسی به خانه بروجردی های کاشان
آدرس: استان اصفهان – کاشان – محله سلطان میراحمد – خیابان علوی
شماره تماس: ۰۳۱۵۵۲۲۳۷۷۷
مقالات بیشتری بخوانید
