یزد، دومین شهر تاریخی در جهان بوده که هر ساله جزو پربازدیدترین مقاصد گردشگری در ایران به شمار می‌رود. از گذشته تاکنون، مکان‌ها گردشگری بسیاری در یزد، موجب جذب هرچه بیشتر توریست‌ها شده است. در قلب این شهر آتشی 1500 ساله وجود داشته که در آتشکده بهرام یزد نگهداری می‌شود. داستان این آتشکده بسیار طولانی و جذاب بوده، به طوریکه با دانستن این داستان، افراد برای دیدن آن مصمم‌تر خواهند شد. ساختمان آتشکده یزد مربوط به دوران رضاشاه پهلوی است، اما آتش درون آن از زمان ساسانیان تا کنون که در حدود 1500 سال گذشته، شعله‌ور بوده است.
در واقع آتشکده محلی برای نیایش زرتشتیان به حساب می‌آید. از نام‌های دیگر آن می‌توان به آتشکده پاسدار و آتشکده اردکان اشاره کرد. در ادامه این مقاله از مجله گردشگری دوباره سفر به بررسی تمامی ابعاد و مشخصات این آتشکده پرداخته شده و راز شعله‌ور بودن آتش 1500 ساله بیان می‌شود. این مقاله برای تمامی افراد مفید خواهد بود.
آتش جاوادنه آتشکده بهرام یزد
راز آتش جاودانه آتشکده بهرام و ماهیت این آن در ادامه به طور کامل توضیح داده می‌شود؛
داستان پیدایش آتش
داستان پیدایش آتش در سنت زرتشتیان بسیار جالب و شنیدنی است. گفته می‌شود در زمانی که سنگ جرقه آتش کشف شد و علف‌های دور خود را سوزاند، ماری که درون علف‌ها بود نیز آتش گرفت. در همان زمان بود که ندایی آمد و خطاب به هوشنگ شاه نوه کیومرث گفت: این نور مظهری از خدا است و باید قبله‌گاه باشد. بعد از آن، هوشنگ شاه، ساختمانی را برای نگهداری از این آتش ساخت و نام آن را “آدر ورداد” یا “آذر هوروتات” گذاشت. این آتشکده قدیمی‌ترین آتشکده در ایران باستان به شمار می‌رود. در این مکان، آتشی بزرگ برپا کرده و دستور داد که هرساله در دهمین روز از بهمن ماه، جشنی با عنوان “جشن سده” برگزار گردد.
از عناوین دیگر آتش در ایران باستان، می‌توان به آذر، آدر و آتر اشاره کرد. کار، فعالیت و غیرت در آیین “مزدیسنا” دارای حرارت و گرمی بوده و تمامی چیزهایی که از این گرما بیرون بروند، سرد و مرده خواهند بود. همچنین عشق نیز در کنار این حرارت و آتش قرار می‌گیرد. در این آیین، آتش گرمادهنده و روشنایی‌بخش بوده و تمام ناپاکی‌ها را از بین می‌برد. حتی نگاه کردن به شعله‌های آتش می‌تواند روح انسان را آزاد کرده و به وجود آورد.
همچنین در آیین زرتشت، آذر را پسر “اهورامزدا” دانسته و تمامی نورهای مادی را به عنوان مظهری از نور حقیقی قرار می‌دهند. همین امر، دلیلی است که ایرانیان باستان، آتش را قبله خود قرار داده و در مقابل آن به نیایش اهورامزدا می‌پردازند. در واقع این افراد آتش‌پرست نیستند، بلکه آتش را بسیار باارزش دانسته و در مقابل آن، ستایش پروردگار را به جا می‌آورند.
ماهیت آتشکده چیست؟
در ایران باستان، شغل اغلب افراد کشاورزی بوده و مبنای زندگی آن‌ها، بر پایه نور و گرمای خورشید است. علاوه بر آن، گرما و روشنی که بر روی زمین در دسترس مردم قرار می‌گیرد، آتش خواهد بود. همین امر موجب شده تا آتش، یکی از مهم‌ترین عناصر در زندگی بشر باشد. در واقع در سایه کشف آتش، فرهنگ و تمدن نیز شکل گرفت.
در گذشته‌های دور، لوازم کافی مانند کبریت یا دیگر وسایل برای روشن کردن آتش وجود نداشت. به همین دلیل در یک مکان خاص، آتشی همواره روشن بود تا مردم بتوانند، روزانه مقداری از این آتش را برداشته و اجاق خانه خود را روشن کنند. به این مکان‌ها آتشکده گفته می‌شود. آتشکده بهرام یزد نیز چنین ماهیتی دارد. وظیفه آوردن آتش بر عهده فرزندان خانه بود و اگر خانواده‌ای فرزند نداشت، به آن اجاق خاموش یا اجاق کور می‌گفتند. ذات آتش، افراد را به گرد خود جمع می‌کند و همین امر موجب شد تا در طول زمان، گردهمایی و جشن‌ها و همچنین آیین‌های مذهبی زرتشت، در مکان آتشکده برگزار گردد. همچنین مکان آتشکده به عنوان دادگاه نیز کاربرد داشته و در آن، موبد به دادرسی مردم مشغول بوده است.
روایت آتش آتشکده بهرام یزد
بدر 1500 سال پیش و در زمان حمله اعراب به ایران، آتش دوتا از آتشکده‌های معروف ایران به نام “آذرگشسب” و “آذر برزین” توسط اعراب خاموش شد. به دستور یزدگرد سوم، آتش سومین آتشکده ایران، یعنی “آذر فرنبغ” نجات یافته و به شهر یزد در مرکز ایران آورده شد. این آتش به مدت 700 سال در یکی از غارهای شهرستان عقدا با نام ” غار اشکفت” نگهداری می‌شد. هم‌اکنون نیز این غار برای بازدید عموم باز بوده و می‌توان بناهای به جامانده از آن دوران را درون غار مشاهده کرد.
بعد از آن، آتش به مدت 300 سال در روستای ترک آباد اردکان نگهداری و بعدها به مرکز اصلی زرتشتیان تبدیل شد. بعد از گذشت این مدت، در سال 852 هجری، آتش به محله از یزد به نام “خلف خان علی” آورده و در خانه موبد زرتشتی بزرگ یعنی “موبد تیرانداز آذرگشسب” از این آتش محافظت گردید.
ساختمان آتشکده بهرام یزد
ساختمان آتشکده بهرام یزد، برخلاف آتش درون آن، قدمت چندانی نداشته و در دوران پهلوی اول ساخته شده است. این ساختمان در سال 1313 با سرمایه‌گذاری یک زرتشتی پارسی به نام همابایی و با مشارکت زرتشتیان ایران، علی‌الخصوص برادران امنت، بنا گردید. ساختمان آتشکده یزد، دو متر بالاتر از زمین و در میان باغی پر از درختان سرو و کاج احداث شده و درمقابل درب ورودی، حوض دایره‌ای شکلی وجود دارد. در این حوض انعکاس کامل ساختمان آتشکده قابل مشاهده است. سبک معماری آتشکده یزد از سبک آتشکده‌های پارسی ایران باستان گرفته شده و بسیار شبیه به آتشکده زرتشتیان تهران یعنی آتشکده آدریان است.
در بالای درب اصلی آتشکده، نماد فروهر با جملات اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک کار شده است. این نماد در کاشی‌های لاجوردی و در زمینه طرح‌های آجری طراحی گردیده است. در ورودی ساختمان آتشکده، چهار ستون بزرگ و حجیم با سنگ‌تراشی‌های مخصوص، قرار دارند. برای ورود به تالار اصلی و مشاهده آتش بهرام، باید هشت پله ساختمان را بالا رفت. تصاویر موجود از آتشکده بهرام، نشان‌دهنده تالار ساده و بی‌آلایش این مکان است. در مرکز ساختمان نیز، اتاقی برای نگهداری از آتش اصلی وجود داشته و اتاق‌های دیگر ساختمان، محل دعا و نیایش هستند. ورودی‌های غربی ساختمان آتشکده، مخصوص بازدیدکنندگان بوده و ورودی‌های شرقی تنها مختص زرتشتیان است. آب ساختمان نیز از آب انبار ساخته شده تأمین می‌گردد و بازدید از این آب انبار نیز امکان‌پذیر خواهد بود. این آتشکده در سال 1378 و در شهریور ماه با شماره ثبت 2431، در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
موزه آتشکده بهرام یزد
در داخل تالار اصلی آتشکده بهرام یزد، عکسی از زرتشت قرار داشته و همچنین سایر عکس‌ها و نوشته‌های مربوط به این دوران و دین زرتشت وجود دارد. در کنار آتشکده، یک ساختمان به عنوان موزه طراحی شده که در آن، عکس‌ها، ماکت‌ها و دیگر نوشته‌های مربوط به مراسم‌های زرتشتیان مانند جشن نوروز، مراسم سدره‌پوشی، جشن ازدواج، جشن سده و همچنین عکس‌هایی از آداب و رسوم مردمان زرتشتی ایران، به نمایش گذاشته می‌شوند.
آدرس و ساعات بازدید از آتشکده بهرام یزد
آتشکده بهرام در شهر یزد، در خیابان آیت‌الله کاشانی قرار گرفته است. برای رسیدن به مکان آتشکده می‌توان از وسایل حمل و نقل عمومی نیز استفاده کرد، به طوریکه ایستگاه اتوبوس در چند قدمی آن قرار دارد. ساعت بازدید از این مجموعه، 8 صبح الی 9 شب بوده و به جز روزهای خاص، همه روزه این مکان برای بازدید عموم، باز است. برای ورود به آتشکده بهرام باید مبلغی به عنوان ورودیه پرداخت شود. این مبلغ برای بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی متفاوت است. جهت دریافت اطلاعات بیشتر می‌توان با شماره ۰۳۵۳۶۲۸۸۳۸۶، شماره تلفن آتشکده یزد، تماس گرفت.
