مسجد جامع قائن
استان خراسان جنوبی با انبوهی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری مواجه است که هر ساله گردشگران زیادی را مجذوب خود می‌کند. قائن یکی از چندین شهرهای استان خراسان جنوبی است که از جاذبه‌های حیرت‌انگیز و باشکوهی برخوردار است. از جمله آنها می‌توان مسجد جامع قائن را نام برد که معماری خیره‌کننده‌ای دارد. این بنای باشکوه یکی از محبوب‌ترین و مرتفع‌ترین جاذبه‌های تاریخی قائن بوده و توسط بهترین هنرمندان ایرانی ساخته شده است. در مجله گردشگری دوباره سفر اطلاعات کاملی از مسجد جامع قائن به اشتراک خواهیم گذاشت.
تاریخچه مسجد جامع قائن
مسجد جامع قائن یکی از قدیمی‌ترین و باشکوه‌ترین بناهای تاریخی استان خراسان جنوبی است که در مرکز شهر قائن قرار دارد. این بنای زیبا در قرن هشتم هجری قمری ساخته شد. البته در ایوان مسجد کتیبه‌ای وجود دارد که با توجه به اطلاعاتی که دارد سال ساخت آن به ۷۹۶ هجری قمری برمی‌گردد. مسجد جامع قائن به دستور امیر جمشید قارنی ساخته شد و مربوط به دوران ایلخانی و تیموری است. پایه‌های مسجد بر روی آتشکده متعلق به دوران ساسانیان قرار گرفته است و نشان از تاریخ کهن بنا را می‌دهد.
بسیاری از مورخان قدمت شهر قائن را با مسجد جامع آن به گردشگران معرفی می‌کنند. نسبت به دیگر بناها بیشترین ارتفاع را دارد و تا همین چند سال پیش به‌عنوان مرتفع‌ترین عمارت قائن شناخته می‌شد. مدت زیادی از ساخت مجتمع مسکونی مسکن مهر در قائن نمی‌گذرد که عنوان مرتفع‌ترین بنا را از مسجد جامع قائن گرفت و از آن خود کرد. افراد زیادی مانند ناصرخسرو قبادیانی، اسطخری و صوره الارض ابن حوقل درباره اهمیت و ارزش این بنا سخنان فاخری ذکر کرده‌اند.
مسجد جامع قائن در طول این سال‌ها بر اثر بلایای طبیعی مانند زلزله متحمل صدمه و آسیب شد و تاکنون چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در واقع کتیبه‌های مختلفی در مسجد مشاهده شده که نشان از دستور فرمانرواهای مختلف مانند امیر سلطانی یا شاه سلیمان صفوی جهت بازسازی آن بوده‌اند.
معماری مسجد جامع قائن
معماری و تزیینات زیبا و خیره‌کننده مسجد جامع قائن آن را به یکی از باارزش‌ترین و کهن‌ترین بناهای گردشگری خراسان جنوبی تبدیل کرده است. از بخش‌های مختلف مسجد جامع قائن می‌توان به شبستان، ایوان، حیاط، حجره‌ها، ساعت آفتابی، گنبد، منبر چوبی، دو محراب، دو درب ورودی، کتیبه‌ها و چندین لوح اشاره کرد. این مسجد دارای وسعت ۲۴۷۰ متر مربع است که ۱۰۵۰ مربع آن به ایوان، شبستان‌ها و حجره‌ها تعلق دارد. فضای داخلی آن ۱۲۰ متر مربع است.
علاوه بر آن حیاط مسجد دارای ۳۳ متر طول و ۲۸ متر عرض است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری مسجد وجود حجره‌های گوناگون در اطراف حیاط است که به عمق ۲ متر می‌رسند. ایوان آن شبیه به ایوان مسجد گوهرشاد است که دارای ۱۸ متر ارتفاع، ۲۲ متر طول و ۱۱ متر عرض است. از زیبایی‌های ایوان مسجد جامع می‌توان گفت که دارای سه گنبد و ۴ طاق بوده و در سراسر آن از تزیینات و رنگ‌آمیزی تحسین برانگیزی استفاده شده است.
استفاده از تزیینات معرق‌کاری و معماری اصفهانی متعلق به دوران صفویان در ساخت ایوان مسجد از برجسته‌ترین شاهکارهای معماری این اثر تاریخی است و تحسین بازدیدکنندگان را به دنبال دارد. مسجد جامع قائن در گذشته در دو طرف ایوان دو مناره به ارتفاع ۵ متر داشت که متأسفانه امروز تخریب شده‌اند. مؤذن با قرار گرفتن بر روی مناره‌ها اذان می‌گفت.
ویژگی‌های مسجد جامع قائن
دو محراب با دو قبله متفاوت از ویژگی‌های منحصر به فرد مسجد جامع قاین هستند. احتمال وجود قبله‌های متفاوت ممکن است به دلیل اختلافات بین اهل تشیع و اهل تسنن باشد. برخی نیز عقیده دارند تفاوت بودن قبله‌ها به دلیل تغییر قبله مسلمانان از بیت‌المقدس به کعبه رخ داده است. در دو طرف ایوان مسجد شاهد دو شبستان خواهید بود که علاوه بر معماری بسیار زیبایی که دارند به جهت جلوگیری از رانش دیوارهای اطراف ایوان به کار رفته‌اند. از باارزش‌ترین عناصر مسجد جامع قائن می‌توان به وجود منبری چوبی و بزرگ اشاره کرد که قدمت آن به سال ۱۰۸۲ هجری قمری تعلق دارد.
این منبر توسط یکی از برجسته‌ترین اساتید ایران به نام محمد واعظی کاخکی با چوب چنار ساخته شده و بسیار گران‌بها است. منبر کتیبه‌ای دارد که به‌صورت منبت‌کاری بر روی آن جمله‌ای به خط نسخ نوشته شده است. در گذشته جهت دسترسی به آب قنات جعفرآباد در صحن مسجد قاین یک پایاب مسقف به دستور صفشکن خان در دوران صفوی ساخته شد. پایاب در ۵ متری سطح زمین احداث شده و ۲۰ پله دارد. برای تعیین جهت اوقات شرعی در میان صحن مسجد یک ساعت آفتابی قرار داده‌اند که توسط استاد توحیدی ساخته شد. از دیگر بخش‌های مسجد می‌توان به دو درب ورودی آن اشاره کرد که یک درب آن به سمت شمال و بازار فعلی شهر و درب دیگر آن به سمت شرقی و بازار قدیمی باز می‌شود.
جاذبه‌های اطراف مسجد جامع قائن
قاین علاوه بر مسجد جامع دارای جاذبه‌های تاریخی و گردشگری گوناگون است که قدمت آنها عمدتاً به ادوار سلجوقیان و تیموریان برمی‌گردند. برخی از این جاذبه‌ها عبارت‌اند از:
خانه سلطانی
یکی از عمارت‌های باشکوه شهر قائن متعلق به خانه سلطانی است که در دوران زندیه ساخته شد. این عمارت زیبا در گذشته محل سکونت بزرگان قائن بوده است. بنای منحصربه‌فرد و باارزشی است و امکان بازدید آن وجود دارد.
موزه مردم‌شناسی
یکی از پرطرفدارترین جاهای دیدنی قائن مربوط به موزه مردم‌شناسی آن است که در طبقه همکف خانه سلطانی قرار دارد. این موزه بخش‌های مختلفی دارد و جاجیم‌بافی، دستاسی، ریسندگی، کاشت، داشت و برداشت زعفران، مراسم شب یلدا، مراسم محلی عروسی، مراسم سنتی کشاورزی را در معرض دید گردشگران قرار می‌دهد.
آرامگاه بوذر جمهر
این آرامگاه زیبا متعلق به یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های قائن یعنی بوذر جمهر قاینی است که به‌عنوان سیاستمدار، شاعر و ادیب قرون چهارم و پنجم هجری قمری به سلطان مسعود غزنوی خدمت می‌کرد. این بنای زیبا در دامنه کوه ابوذر در ۴ کیلومتری جنوب غربی شهر قاین قرار گرفته است. در کنار آرامگاه درخت بنه ۷۰۰ ساله‌ای مشاهده می‌شود که زیبایی بنا را دوچندان نموده است.
غار جوجه
از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری شهر قائن به غار جوجه می‌توان اشاره نمود. یکی از حیرت‌انگیزترین غارهای طبیعی کشور است و از نظر باستان‌شناسی اهمیت زیادی دارد. درون غار آثاری از سفال وجود دارند و یکی از مراکز کاوش باستان‌شناسان به شمار می‌رود. برای بازدید از این غار باید از تجهیزات سنگ‌نوردی استفاده کرد.
بهترین زمان سفر به قائن
قائن در یکی از استان‌های کوهستانی و سردسیر کشور یعنی خراسان جنوبی واقع شده و فصل زمستان کمترین مراجعه بازدیدکنندگان به این منطقه شناخته می‌شود. همچنین میزان بارندگی در این موقع از سال بالا بوده و زمان مناسبی برای سفر نیست. علاوه بر آن دارای تابستان بسیار گرم و خشک است و گردشگران را اذیت می‌کند. بهترین زمان برای سفر به این شهر زیبا و بازدید از دیدنی‌های آن فصل بهار و پاییز است.
در فصل بهار شاهد طبیعت زیبا و پوشش گیاهی منطقه خواهید بود. پس از بازدید از مسجد جامع قائن می‌توانید به جنگل‌های بنه و تنگ منطقه بروید و از طبیعت خیره‌کننده آن نهایت بهره را ببرید. بهتر است متناسب با فصلی که سفر می‌کنید تجهیزاتی مانند لباس مناسب همراه خود داشته باشید. در فصل بهار و تابستان می‌توانید با برپا کردن چادر و کمپینگ از طبیعت زیبای این شهر در شب و روز استفاده کنید. علاوه بر بازدید از مسجد جامع قائن و دیگر آثار تاریخی و مذهبی این شهر از کوهنوردی و دیگر جاذبه‌های طبیعی قائن بهره‌مند شوید.
مسیر دسترسی و بازدید از مسجد جامع قائن
مسجد جامع قائن در استان خراسان جنوبی، مرکز شهر قائن و خیابان امام خمینی قرار دارد. شهر قائن حدود ۳۷۲ کیلومتر تا مشهد فاصله دارد و یکی از بهترین مقاصد گردشگری برای زائران به شمار می‌رود. لوکیشن دقیق مسجد جامع قاین در نرم‌افزار گوگل‌مپ و برنامه‌های مسیریابی ذکر شده است و می‌توانید با خودروی شخصی خود را به این اثر گردشگری زیبا برسانید. بازدید از مسجد رایگان بوده و زمان خاصی برای آن وجود ندارد. می‌توانید به‌صورت شبانه‌روزی از زیبایی‌های مسجد دیدن کنید.
اقامتگاه‌های اطراف مسجد جامع قائن
شهر قائن دارای انواع اقامتگاه از جمله هتل، مسافرخانه و اقامتگاه‌های بومی است. گردشگران و مسافران عزیز می‌تواند چند روزی در این مراکز اقامت کنند و از دیدنی‌های شهر قائن لذت ببرند. یکی از بهترین و پرطرفدارترین محل‌های اقامت قاین شامل اقامتگاه بوم‌گردی بوذر جمهر است. این اقامتگاه از محل متفاوتی نسبت به سایر هتل‌ها برخوردار بوده و دارای انواع امکانات مانند سیستم سرمایش و گرمایشی، اینترنت رایگان، پارکینگ و… است. مهمان‌پذیر سعید نیز از دیگر مراکز اقامت قائن است که انواع امکانات رفاهی را در اختیار گردشگران قرار می‌دهد. در این مراکز می‌توانید از غذای محلی قائنات استفاده کنید. علاوه بر شهرستان قائن می‌توانید در یکی از هتل‌های شهرستان‌های استان خراسان جنوبی مانند بیرجند اقامت کنید که فاصله چندانی با مسجد جامع قائن ندارند.
جمع‌بندی
شهرستان قائن انبوهی از جاذبه‌های تاریخی و مذهبی را در خود جای داده و یکی از بهترین مکان‌ها برای گردشگران علاقه‌مند به تاریخ شناخته می‌شود. مسجد جامع قائن با معماری منحصربه‌فرد و قدمت قابل توجهی که دارد توانسته گردشگران زیادی را از سراسر نقاط ایران و دنیا به سمت خود بکشاند. در اطراف مسجد جامع امکانات رفاهی متعددی وجود دارد و می‌توانید چند روزی را در این شهر زیبا به سر ببرید.
مقالات بیشتری بخوانید
