کوه تفتان سراوان
زیبایی جاذبه‌های سیستان و بلوچستان بر کسی پوشیده نیست. سراوان از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان دارای مهم‌ترین جاذبه‌های توریستی است و مقصد مناسبی برای گردشگران شناخته می‌شود. سراوان دارای یکی از مرتفع‌ترین قله‌های جنوب ایران یعنی کوه تفتان است. کوه تفتان سراوان در بین کوه‌های آتشفشان‌های فعال جهان قرار می‌گیرد. با مجله گردشگری دوباره سفر همراه باشید تا با ویژگی‌های بلندترین قله استان سیستان و بلوچستان آشنا شوید.
معرفی کوه تفتان سراوان
کوه تفتان یکی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین کوه‌های آتشفشانی در ایران است. این کوه استوار از مهم‌ترین جاذبه‌های شهرستان سراوان واقع در استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود. دارای سابقه آتشفشانی بوده و آخرین بار حدود ۷۰۰۰ سال پیش فوران کرد و خاموش شد. کوه تفتان بسیار مرتفع بوده و ارتفاع آن از سطح دریا ۴۰۴۰ متر است. خاش نزدیک‌ترین شهر به کوه تفتان است که ۱۰۰ کیلومتر با آن فاصله دارد. دارای پوشش گیاهی بسیار متنوع شامل گز، بادام کوهی، آویشن، ریواس، پونه، کاسنی، درختچه‌های کوهی و سیه چوب است.
همچنین از گونه‌های جانوری آن می‌توان به گرگ و شغال اشاره کرد. اقلیم آن گرم و خشک است و در فصول سرد سال از برف و یخ پوشیده می‌شود. کوه تفتان دارای چهار قله است که به طول ۱۲ کیلومتر از هم پراکنده شده‌اند. همچنین سه دهانه آتشفشانی دارد. معروف‌ترین قله آتشفشانی آن قله چهل‌تن است که به آن کوه زیارت نیز گفته می‌شود. قله چهل‌تن در جهت شمالی کوه تفتان واقع شده است. سه قله دیگر شامل قله مادر کوه، قله صبح کوه و قله نردکوه هستند که به ترتیب در جنوب، شرق و غرب کوه تفتان قرار گرفته‌اند. این قله‌های مرتفع از بهترین مسیرها برای کوهنوردان محسوب می‌شوند و هر ساله ورزشکاران زیادی از این منطقه دیدن می‌کنند.
دریاچه‌ها و چشمه‌های کوه تفتان
سه دریاچه در اطراف کوه تفتان سراوان وجود دارند که از جاهای دیدنی این منطقه به شمار می‌روند و به نام دریاسر معروف هستند. در بخش شمالی کوه تفتان دریاچه‌های کم عمقی وجود دارند که دارای آب شیرین هستند. علاوه بر آن در طول مسیر قله‌ها رودخانه‌هایی جاری می‌شوند که برخی از آنها فصلی هستند. از جمله آنها می‌توان به رودخانه‌های گزد و لادیز اشاره کرد. رودخانه‌ها در فصل‌های پربارش بسیار پرآب هستند و در فصل‌های دیگر مانند تابستان آب ندارند. در اطراف قله‌های آتشفشانی چشمه‌های آب گرم و آب شیرین نیز مشاهده می‌شوند. این منطقه دارای چشمه‌های آب گرم بسیار معروف است که عبارت‌اند از:
- چشمه جم چین در شمال غربی کوه تفتان
- چشمه برآبک در شمال قله تفتان
- چشمه آمنی و یوسف‌آباد در غرب کوه تفتان
- چشمه ترشاب در جنوب کوه تفتان و نزدیک روستای ترشاب
- چشمه گنج امین در غرب روستای سنگان
- چشمه‌های پاول، کولکو و پوچلگی در شرق کوه تفتان
- چشمه مرغاب در جنوب شرقی کوه تفتان
تمامی چشمه‌ها از خاصیت دارویی برخوردار هستند و برای درمان انواع بیماری‌ها از جمله بیماری‌های گوارشی و استخوانی کاربرد دارند. در اطراف چشمه‌ها نیز گیاهان دارویی متنوعی وجود دارند و از خواص دارویی مهمی برخوردار هستند.
آب و هوای کوه تفتان سراوان
همان‌طور که گفته شد بسیاری از افراد برای کوهنوردی از کوه تفتان دیدن می‌کنند. این منطقه در فصل تابستان آب و هوای بسیار گرمی دارد و برای کوهنوردان آزاردهنده است. در فصل زمستان نیز پوشیده از برف و یخ است و سرمای استخوان‌سوز آن ممکن است کوهنوردان و گردشگران را آزار دهد. فصل بهار با روزهای معتدل و شب‌های نسبتاً سرد از بهترین ایام سال برای بازدید از کوه تفتان است.
اوایل فروردین تا پایان اردیبهشت بهترین زمان برای صعود به قله‌های تفتان به شمار می‌روند. در فصل پاییز و زمستان بادهای نسبتاً شدیدی در این منطقه می‌وزند و صعود به قله تفتان بسیار سخت می‌شود. اگر قصد دارید در این ایام از قله تفتان بالا ببرید حتماً از تجهیزات و ابزار حرفه‌ای و ایمن استفاده کنید. قابل ذکر است که کوه تفتان از اختلاف بالای دمای روز و شب برخوردار است و شب‌های سردی دارد. پیشنهاد می‌شود قبل از رفتن به کوه تفتان حتماً از آب و هوای منطقه مطلع شوید.
کوهنوردی در کوه تفتان
طبق گفته‌های پیشین کوه تفتان سراوان دارای ارتفاع بسیار بالا است و یکی از مرتفع‌ترین قله‌های ایران را از آن خود نموده است. برای کوهنوردی به سمت این قله می‌توانید یکی از چهار مسیر مختلف را انتخاب کنید. بهتر است حتماً از راهنما برای کوهنوردی کمک بگیرید چرا که مسیرهای کوه بسیار حرفه‌ای هستند و نه تنها از ایران بلکه ورزشکارانی از سراسر جهان توانسته‌اند به آن صعود کنند. مسیرهای صعود به قله تفتان عبارت‌اند از:
- مسیر پناهگاه در قسمت غربی کوه تفتان
- مسیر دوراهی روستاهای سنگان و خنجک در قسمت شمال شرقی کوه
- مسیرهای تمین و میرجاوه در شمال کوه تفتان
- مسیر روستای ترشاب از شرق کوه تفتان
بهترین مسیر برای صعود مسیر پناهگاه است. علاوه بر این موارد مسیر دیگری به نام تلخ آب برای دسترسی به قله تفتان وجود دارد که از قسمت جنوبی کوه باید عبور کرد. با انتخاب هر یک از مسیرها باید هیئت کوهنوردی استان سیستان و بلوچستان را مطلع کنید. ناگفته نماند در مسیر کوه تفتان دو دیواره سنگ‌نوردی به نام شصت خدا و گراش خان وجود دارند که در بین ورزشکاران بسیار محبوب هستند.
آتشفشان کوه تفتان
طبق تقسیم‌بندی زمین‌شناسی کوه‌هایی که فعالیت آنها از ۱۰ هزار سال کمتر است در بین کوه‌های آتشفشانی فعال قرار داده می‌شوند. از آنجایی که کوه تفتان سراوان برای آخرین بار حدود ۷۰۰۰ سال پیش روشن شد به‌عنوان یکی از کوه‌های فعال آتشفشانی ایران و جهان شناخته می‌شود. جالب است بدانید که هنوز بخارهای گوگرد و دود از دهانه قله چهل‌تن خارج می‌شوند و از فاصله 100 کیلومتری می‌توان بخارها را مشاهده نمود.
این بخارها بسیار سمی هستند و هنگام ترکیب با آب اسیدسولفوریک ایجاد می‌کنند. کوه تفتان دارای ۳ دهانه آتشفشانی است و گدازه‌های آن حدود ۱۳۰۰ کیلومتر مربع در اطراف آن به جا مانده‌اند. کوه سراوان یکی از انشعابات رشته‌کوه سلطان کوه در کشور پاکستان است. این کوه از کلمه تفت برگرفته شده که به معنی گرما است و به دلیل خاصیت آتشفشانی این نام را بر روی آن قرار داده‌اند.
معادن کوه تفتان
کوه تفتان سراوان تنها یک جاذبه گردشگری نیست و به‌عنوان یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی ایران نیز شمار می‌رود. در این کوه معادن گسترده‌ای وجود دارند که از عناصر گران‌بهای آنها می‌توان منگنز، مس، طلا، تیتانیوم، آنتیموان و… را نام برد. در دامنه کوه تفتان به استخراج طلا و مس یا پلی‌متال پرداخته می‌شود. برای آن که طلا و مس را از یکدیگر جدا کنند برنامه‌ریزی‌هایی برای احداث کارخانه در اطراف معادن انجام شده است. بهره‌برداری از این معادن در رشد چرخه اقتصادی کشور نقش بسیار مهمی دارد. معادن در ۷ کیلومتری شمال غربی کوه تفتان قرار دارند و باید از مسیر جاده خاش به آنها دسترسی پیدا کرد. احداث کارخانه‌های پالایش سنگ معادن طبیعی در استان سیستان و بلوچستان می‌تواند این استان را از وضعیت نابسامانی که دارد نجات دهد.
مسیر دسترسی به کوه تفتان سراوان
آدرس کوه تفتان در استان سیستان و بلوچستان، منطقه بین تفتان و سرحد و ۲۰ کیلومتری شمال شهر خاش قرار دارد. برای دسترسی به کوه تفتان سراوان باید از مسیر خاش عبور کنید. اگر در شمال استان قرار دارید به سمت شهر خاش حرکت کنید و پس از ۱۳۰ کیلومتر از جنوب شهر زاهدان به مسیر خاش بروید.
در جاده خاش باید حدود ۳۰ کیلومتر به سمت شرق حرکت کنید. مسیر رسیدن به کوه بسیار تماشایی است و در مسیر حرکت خود می‌توانید از روستاهای منطقه مانند روستاهای تمین، ترشاب، کوشه، سنگان، خارستان، انجیرک و تمندان دیدن کنید. این روستاهای گردشگری در اطراف کوه تفتان قرار دارند و می‌توانید از اقامتگاه‌های بومی آنها استفاده کنید. برای رفتن به کوه تفتان مسیرهای مختلفی وجود دارند که در بالا اشاره شد. می‌توانید با کمک‌های راهنما خود را به کوه تفتان برسانید. در غیر این صورت از برنامه‌های مسیریابی و گوگل مپ استفاده کنید.
تجهیزات صعود به کوه تفتان
قله تفتان از مسیرهای حرفه‌ای و خطرناک برخوردار بوده و حتماً باید همراه با راهنما و یک فرد کاربلد به ارتفاعات آن صعود کنید. برای این منظور نیاز به تهیه تجهیزات و وسایل ضروری کوهنوردی است. از جمله این وسایل می‌توان به کوله‌پشتی کوهنوردی اشاره کرد که بهتر است سبک و ضد آب باشد و بتواند تمامی وسایل را در خود جای دهد. مناسب‌ترین لباس برای کوهنوردی لباس‌های خنک و معمولی، لباس‌های گرم و بارانی و در نهایت بادگیر است.
کفش کوهنوردی نیز از دیگر تجهیزات مهم به شمار می‌رود و بهتر است همراه خود گتر یا همان لایه محافظ کفش داشته باشید. از دیگر ابزار کوهنوردی می‌توان به باتوم کوهنوردی، صندلی مسافرتی، چراغ قوه، هد لامپ، چوب دستی، کلاه، عینک آفتابی، کرم ضد آفتاب، چادر و کیسه خواب اشاره کرد. با توجه به وجود بخارهای گوگرد حتماً همراه خود ماسک مخصوص کوهنوردی داشته باشید تا از مسمومیت جلوگیری کند. این نکته را به یاد داشته باشید در مسیر صعود به قله تفتان آب آشامیدنی وجود ندارد و بهتر است از قبل آب و مقداری مواد غذایی تهیه کنید.
جمع‌بندی
کوه تفتان سراوان یکی از زیباترین و مهم‌ترین جاذبه‌های کوهنوردی کشور به شمار می‌رود. مسلماً صعود به قله تفتان تجربه و خاطره خوشی از کوه‌پیمایی در ذهن گردشگران به جای می‌گذارد. در سفر خود به استان سیستان و بلوچستان بازدید از کوه تفتان را فراموش نکنید و از تماشای جاذبه‌های گردشگری آن مانند چشمه‌ها، رودخانه‌ها، گونه‌های جانوری و پوشش‌های گیاهی لذت ببرید.
