آرامگاه خیام {عمربن ابراهیم خیامی نیشابوری}

آرامگاه خیام {عمربن ابراهیم خیامی نیشابوری}

شادیاخ محله قدیمی نیشابور میباشد. که آرامگاه خیام همچون نگینی در میان باغ بزرگی می دخشد. کسی که در دیار خراسان و در شهر نیشابور میباشد. و در قرن ۵ هجری چشم به جهان گشوده است. و به یکی از از منجمین، ریاضیدانان، دانشمندان و متفکران ایران میباشد.

خیام پس از دفن دارای آرامگاه ویژه ای نبود. و در یک اتاق ایوان مانند در ضلع شرقی مسجد محمد محروق بود. تا اینکه افرادی که برای مراسم گشایش آرامگاه فردوسی به سمت توس می رفتند. در میان راه از این آرامگاه بازدید کردند. و پس از آن، پیشنهاد ساخت و بازسازی آرامگاه خیام همزمان با جشن هزاره فردوسی توسط انجمن آثار ملی مطرح گشت.

در ادامه با مجله گردشگری دوباره سفر همراه باشید. تا با جاذبه گردشگری آرامگاه خیام آشنایی داشته باشیم.

عمربن ابراهیم خیامی نیشابوری 

حکیم عمربن ابراهیم خیامی نیشابوری در زمان سلطنت سلطان سنجر پسر ملکشاه سلجوقی زندگی کرده است. به گونه ای که مردم آن زمان کسانی که به علومی چون جبر، ریاضی، طب و موسیقی اشراف داشتند، ملحد می نامیدند. اما این دلیل شهرت این حکیم فرزانه نیست بلکه سواد علمی ایشان در مقام ادبی، موجب مشهور شدن او گشته است. و خیام را به یکی از رباعی سرایان ایران بدل کرده است.

از مهمترین شاهکار های این حکیم بزرگ از گاهنامه شمسی (مشهور به تقویم جلالی)، احداث رصدخانه اصفهان و ترازوی آبی می توان نام برد. همچنین تسلط خیام بر ریاضیات و جبر علاوه بر ستاره شناسی و نجوم موجب شد. تا کشف او به نام مثلث پاسکال در ریاضیات، ثبت گردد. مثلث پاسکال، روشی در جبر میباشد. که از آن برای به دست آوردن ضرایب ۲ جمله ای استفاده می کنند.

معماری آرامگاه خیام

ساخت آرامگاه از سال ۱۳۳۸ توسط ناظر ساخت و سازهای انجمن آثار ملی به نام هوشنگ سیحون به همراهی حسین جودت آغاز گردید. و در سال ۱۳۴۱ خاتمه یافت. این آرامگاه که به شکل سکویی چهار گوش و روباز طراحی گشته. دارای دو ایوان بالا و پایین همراه با دیوار کوتاه سنگی در اطراف محل قبر است. همچنین یک ستون سنگی همراه با رباعی ملک الشعرا بهار با خط نستعلیق در ساخت مقبره خیام به کار برده اند. شکل این بنا در پایین دارای تقسیم‌بندی ۱۰ گانه میباشد. و فاصله پایه‌ها از هم حدود پنج متر است.

همچنین با قرار گرفتن آب نماهای سنگی و هرم هایی از سنگ های بزرگ که داخل آن کاشی کاری گشته در اطراف پایه های گنبد، این آرامگاه را به یکی از ساختمان های شاخص ایران که تلفیقی از عناصر سنتی و مدرن میباشد. بدل کرده است. استاد هوشنگ سیحون نیز در اینباره می فرمایند: خیام،دارای سه شخصیت است. ریاضی‌دان، منجم و شاعر که باید هر سه شخصیت را در بنا نشان داد.

به همین خاطر در دورتادور برج کنار چشمه سارهای آن، دایره ای به مرکز برج به شکل خیمه ایجاد گردیده است. تا نام اشاره گر نام خیام باشد. زیرا که پدر ایشان خیمه دوز بوده است. همانطور که گفتیم این آرامگاه بر ۱۰ پایه مستقر گشته. چون عدد ۱۰ ، پایه اصلی بسیاری از اعداد میباشد.

از هر پایه دو تیغه مورب به سمت بالا حرکت میکند. تا شبه گنبدی به شکل مخروطی شکل به هم رسیده را تشکیل دهد. در آخر با یک ستاره پنچ پر که یادآور نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام میباشد. به صورت مارپیچ به سمت بالا با هم تلاقی یافته اند. و از طرف دیگر سردرآورده تا یک شکل پیچیده هندسی را ایجاد کنند.

نمای داخلی آرامگاه

سطح داخلی و خارجی مقبره را استاد جلال همایی به همراه زیبا نویسی مرتضی عبدالرسولی با اشعار خیام، به زیبایی باشکوهی بدل کرده. تا برای اولین بار در تاریخ ایران خط شکسته نستعلیق در تزیینات یک بنا مورد استفاده قرار بگیرید. البته این را هم فراموش نکنید که نظارت مهندس سیحون بر اینکار نمونه ای منحصربه فرد از کاربرد خط تعلیق ار در کتیبه نگاری بناها میباشد.

اطراف آرامگاه

زیبایی های آرامگاه خیام به اینجا ختم نی گردد. و این معمار هنرمند همچنین حوضی بینظیر را را در کنار آرامگاه طراحی کرده است. هوشنگ سیحون درباره حوض آبی با کاشی کاری های فیروزه ای که کنار آرامگاه خیام میگوید: این حوض ها با کاشی کاری های فیروزه ای خود که درمجموع  به تعداد هفت پر به مفهوم هفت فلک و هفت آسمان و هفت تپه که نشان دهنده قسمتی از ستاره میباشد. که اشاره به دانش دیگر خیام در نجوم است.

این آرامگاه با داشتن درختان تنومند در اطراف خود یک حال و هوای شاعرانه یافته است. درست مثل خواسته خیام که دوست داشت مزارش در فضایی باز و همیشه در بهاران، گل افشان قرار گیرد.

آرامگاه این حکیم بزرگ در سال ۵۴ توسط وزارت فرهنگ و هنر در آثار ملی ثبت گشته است. چراکه یکی از مهم ترین بناهای ساخته شده در زمان، آن هم با محاسبه و طراحی اصول ریاضی و مثلثاتی خیام میباشد.

موزه آرامگاه خیام

تندیس زیبای این حکیم بزرگ در بدو ورود به این باغ، نظر گردشگران را حسابی به خود جلب می کند. همچنین وجود موزه ای به مساحت ۱۲۰ متر که در سال ۷۹ افتتاح گردید. زیبایی بیشماری را به این آرامگاه داده است. این موزه شامل ۴ بخش میباشد. آثاری از علم ستاره شناسی شامل ابزارآلات رصد و ستاره شناسی، اسطرلاب، انواع قطب نماها و صور فلکی را در بخش اول موزه قابل مشاده میباشد.

ظروف مفرغی و و فلزی معاصر با خیام از قرن پنجم تا هفتم هجری را در بخش دوم و ظروف سفالین لعابدار مربوط به قرون سوم تا هفتم هجری قمری در بخش سوم و در نهایت نسخه خطی، نسخه خطی نجوم و تابلوهای مربوط به حکیم عمر خیام را در بخش چهارم این موزه نگهداری می کنند.

مکان

آرامگاه خیام نیشابوری در استان خراسان رضوی، نیشابور، انتهای غربی خیابان عرفان واقع شده است. که همه روزه از ساعت ۸ الی ۲۰ این آرامگاه پذیرای گردشگران میباشد.