سوغات زابل

در این مطلب از وب سایت گردشگری دوباره سفر  شما را با سوغات زابل ، شهری کوچک و با مردمان مهربان در استان سیستان و بلوچستان آشنا خواهیم کرد. در ادامه با ما همراه باشید.

اکثر مردم شهر زابل را با نام تاریخی اش یعنی شهر سوخته می شناسند.شهر سوخته ؛ هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو محسوب می شود و یکی از مهمترین محوطه های تاریخی ایران به شمار می آید. بسیاری از گردشگران برای بازدید از این شهر تاریخی رهسپار استان سیستان و بلوچستان می شوند.

رفتن به سیستان و بلوچستان و شهر زابل و دیدن آن همه زیبایی تاریخی و طبیعی نمی شود که دست خالی برگردیم .منطقه سیستان فرهنگ خاص خود را دارد و دارای سوغاتی های فراوان و متنوع می باشد که با رفتن به بازارهای محلی می توانید آن ها را پیدا کنید و با استفاده از این سوغاتی ها همیشه خاطره ی خوب سفر را در ذهنتان تداعی می کند. ما هم به شما کمک می کنیم که بتوانید سوغاتتان را راحت تر انتخاب کنید .با ما همراه باشید تا با سوغات زابل آشنا شوید.

صنایع دستی و سوغات زابل

نان محلی

یکی از سوغات محلی زابل نان محلی آن است که طرفداران زیادی را به خود جذب کرده است. مردم زابل اکثرا نان محلی مصرف می کنند. شما کافی است یک بار طعم این نان محلی را امتحان کنید تا دیگر طعم آن را فراموش نکنید. در سفر به سیستان حتما از این نان تهیه کنید و میل نمایید.

ادویه آچار

برای تهیه این ادویه ابتدا آرد گندم را داخل ماهی تابه میریزند و آن را تفت می دهند تا خامی آرد برطرف شود سپس روی شعله ملایم ادویه هایی نظیر پودر زیره سبز و سیاه ،تخم گشنیز و شوید و نمک و فلفل سیاه و قرمز و زردچوبه به آن می افزایند. سپس بعد از سرد شدن ،پیاز چرخ کرده را به آن اضافه می کنند تا خمیر به دستشان نچسبد .زردچوبه را به اندازه ای می افراییم که رنگ ادویه کاملا زرد طلایی شود. بعد آن را جلوی پنکه پهن می کنند یا به اندازه کف دست و قطر نیم سانت گرد و خشک می کنند و در موقع مصرف آن را پودر می کنند. البته روش دیگری هم دارد که گندم را جوشانده و پس از آب گرفتن، آن را دوبار چرخ می کنند و سپس بقیه مواد را به آن می افزایند.

چلبک

نوعی نان محلی خوشمزه و پرطرفدار در سیستان نان چلبک است. این نان خوشمزه و لذیذ در سفره های افطار و سحری مردمان سیستان جایگاه ویژه ای دارد.

کشک زابلی (کشک زرد)

این کشک ماده ای زرد رنگ است که از ترکیبات  ادویه ،زرد چوبه ،گندم بلغورشده و دوغ آماده  درست می شود. این ترکیبات را در کسیه ای نخی به مدت یک هفته الی ده روز نگهداری می کنند، سپس آن را درآورده و پس از ورزدادن ،پودر می کنند و به عنوان غذای مقوی مصرف می کنند. این کشک زابلی به عنوان یک غذای کامل و قوی در مدت کوتاهی درست می شود.

کشک سفید

در لهجه سیستانی کشک سفید را (قروت) می نامند ،این ماده لبنی از شیر درست می شود و در ایام تابستان بخاطر طبعی سرد که دارد استفاده آن به همه توصیه می شود.طرز تهیه (قروت) این گونه می باشد که دوغ یا ماست را به مقداری روی اجاق می گذارند و آهسته هم می زنند تا جوش بیاید و پخته شود بعد می گذارند تا سرد شود سپس آن را در کیسه ای متقال ریخته تا آب آن گرفته شود و بعد آن را در لگن ریخته و  ورز می دهند و بعد نمک اضافه می کنند و به شکل های دلخواه  روی سبد هایی از جنس چوب که هنر مردمان قدیم سیستان می باشد، چیده و در آفتاب می گذارند تا خشک شود.

کلوچه زابلی

کلوچه زابلی یکی از سوغاتی های معروف در سیستان می باشد. مواد ترکیبی این کلوچه آرد و خرما می باشد که در تنورهای سنتی پخته می شود و پرطرفدارترین کلوچه در سراسر کشور است. در قدیم این کلوچه خوشمزه در ماه اسفند برای عید نوروز پخت و برای پذیرایی از مهمانان آماده می شده اما امروزه این کلوچه برای صبحانه یا یک میان وعده مفید استفاده می شود. اگر به هر کدام از شهرهای سیستان سفر کنید مغازه هایی وجود دارند که این کلوچه خوشمزه و ارزشمند را می پزند. در روستاهای سیستان مادران و زنان هنرمند و با سلیقه خاص خود با تنورهای گلی این کلوچه خوشمزه را در ست می کنند.

قلیفی (نان محلی سیستان)

یکی دیگر از سوغات زابل قلیفی است که ترکیب پخت این نان ،ابتدا آب یا شیر را در ظرفی می ریزند و روغن، نمک و خمیر مایه را اضافه می کنند و بعد آرد (گندم) را کم کم به مواد اضافه می کنند و با دست ورز می دهند تا زمانی که به دست نچسبد. سپس خمیر را در کیسه نایلونی گذاشته و در جای گرم به مدت یک ساعت تا خمیر پف کرده و حجمش دو برابر شود. خمیر را به اندازه یک پرتقال کوچک برداشته و روی تخته یا سینی پهن می کنند.بعد هسته خرما را جدا کرده و سرخ می کنیم و داخل آن می گذاریم و خمیر را به صورت لوله ای می پیچیم یا رول می کنیم دوباره خمیر را رول کرده تا شکل حلزونی در آید .در نهایت آن را داخل سینی فر چیده و روی آن زرده تخم مرغ و کمی کنجد می پاشیم و داخل فر به مدت یک ساعت قرار می دهیم تا آماده خوردن شود.

بورک

نوعی دیگر از نان های سیستان و بلوچستان بورک می باشد. در پخت آن از اسفناج یا سبزی های محلی مانند سوزی که بصورت خودرو در این منطقه و در فصلی که گندم می روید در کنار آن خود را نشان می دهد در این نان استفاده می شود ود رکنار سفره افطار مردمان این منطقه جایگاه ویژه ای دارد.

تجگی یا سمنو

از دیگر سوغات زابل ، سمنو یا تجگی که از شیرینی های محلی است .زنان روستا بر اساس شناختی که از شرایط اقلیمی منطقه خود دارند و مطابق روش اجداد و نیکان خود این شیرینی را می پزند. آنها برای تهیه سمنو از اواسط دی ماه که زابل به چله کلو معروف است مقداری از گندم ها را که از حیث گلوتن یا به اصطلاح زابلی ریس بیشتری دارد به مقدار مشخصی در نظر می گیرند و آن را 24ساعت آن را داخل ظرفی خیس می کنند و بعد داخل کیسه کنفی  قرار می دهند. مدت زمان قرار دادن کیسه ها معمولا زمانی است که ریشه گندم از داخل کیسه بیرون بیاید و باید هر روز مقداری آب روی کیسه در دفعات متعدد بریزیم.

در کیفیت سمنوها باید این نکته مهم را در نظر بگیریم که نباید بگذاریم ریشه ها به ساقه تبدیل شوند یا رنگ آنها سبز شود چون از کیفیت سمنو ها کاسته می شود. بعد از آنکه گندم های جوانه زده را از کیسه در آوردیم آنها را خشک می کنیم و تبدیل به آرد می شود خمیر کردن آرد ها با روغن طبق عرف روستاها و داخل دیگهای مسی و در آتش که به اصطلاح محلی دوده می گویند قرار می دهند و بعد از نیم ساعت سمنوی سیستانی ما آماده مصرف همگان می شود. تجگی یا سمنو را قبل از سال نو طبخ می کنند تا در ایام نوروز که یکی از تنقلات عید می باشد مردم استفاده کنند.

انواع زیور آلات

زیور آلات نقش مهمی در زندگی زنان سیستان دارد تنوع و گستردگی زیادی این زیور آلات دارا است. انواع بسیار زیادی دارد که به شرح زیر است .

باهوبند (موزیبری)به عنوان بازوبند، باری (لاله گوش)، پادیگ (تزئین پا)،پلک (polok)(طرفین بینی )،پلو (جلوی بینی )، تاسنی (نوعی سنجاق سینه در محل دویقه لباس)، تگ (گردن آویز)، تایدوک ، تعویذ(محل قرار دادن دعا در بازو یا گردن)، چلمب ، چله لنگشتر(chele)، چوری (النگو)،در (Dor)، دندان پاچ (نوعی گردن آویز)، زبادان (حجمی توخالی برای مواد خوشبو در گردن)، سربند (روی پیشانی )، سنگه (نوعی دستبند)، سنگه بچگانه ، سینه ریز سیستانی ، شمشو( روی روسری )، کید، شمس (روی سر) ،گپ ( نوعی النگو)، کپگو(دور گردن)، گروه( گردنبند)، گلوبند؛ گل هادانه ، گوشواره های سنتی زنان سیستان ، گوشواره ماهکی (به شکل هلال ماه کوچک) ، گوشواره احمد شاهی ، ماهک ، لپو ؛ مودیگ(زینت مو) و والی (گوشواره) .

چوری

چوری یکی از زیور آلاتی است که به عنوان النگو مورد استفاده قرار می گیرد. چوری یک نوع النگو به فرم دستبند است که از طریق کوبیدن در قالب ساخته می شود و طول  آن از النگو بلندتر است که طول بعضی از آنها 10سانتی متر یا بیشتر است که به قسمتهای دو یا سه ردیفه تقسیم می شود. قسمت اتصال حلقه بست هایی وجود دارد که داخل یکدیگر رفته و باعث قفل و بسته شدن دو طرف دیواره استوانه به یکدیگر می شود. بستهای استفاده شده در چوری مانند لولا عمل می کند و خود آنها استوانه های تو خالی هستند که توسط پین بلندی از بالا داخل تمامی آن ها جای می گیرد و پین توسط یک رشته زنجیر به چوری وصل می شود.

صنایع دستی زابل 

حصیر بافی

هنر حصیر بافی جایگاهی خاص در زندگی مردمان سیستان دارد. این هنر قدمتی به درازای دریاچه هامون و شهر سوخته دارد. نام های حصیر بافی در منطقه سیستان با نام (خولک) و در بلوچستان با نام (تگرد) می باشد که از نظر مواد اولیه با هم متفاوت می باشند. خولک از ساقه های نی و تگرد از برگ درختان خرمای وحشی (داز) بافته می شود. محصولات حصیر بافی سیستان شامل پرده ، سایه بان و توتن (نوعی قایق حصیری ) می باشد. مهمترین منطقه تولید حصیر بافی شهرستان زابل و روستاهای حاشیه کوه خواجه است.

دودنی بافی

انواع هنرها در سیستان قدمتی طولانی دارد. یکی از این هنرهای تاریخی و سوغت زابل ، دودنی بافی است که بیشتر مردم سیستان از آن برای تزیین خانه و یا گاهی به عنوان دفع چشم  زخم از مال و جان استفاده می شود. اما متاسفانه این هنر قدیمی در حال فراموشی است. امروزه تجملات بسیاری جای خود را به این هنر زیبای دودنی بافی داده است. دودنی بافی تورهای تزئینی است که با گیاهان علفی با برگهای ساده منقسم و گل های زرد متمایل به سفید که در اکثر نقاط استان می روید درست می شود.

گلیم بافی

یکی دیگر از صنایع دستی سیستان و بلوچستان گلیم بافی است. این هنر در بین عشایر، طوایف بلوچ و بلوچ های ساکن  سیستان بافته می شود. عشایر مواد اولیه بافت گلیم را از پشم دام های خود تهیه می کنند. رنگهای بکار رفته در گلیم ها بیشتر تیره ، با زمینه ی قهوه ای ، قرمز تیره مایل به قهوه ای ،آبی سیر و شتری و رنگهای روشن مثل زرد ،سبز، کرم ، قرمز و سفید است. نقشهای بکار رفته در گلیم ها راه راه و طرح های هندسی است. نوع گلیم های استان  سیستان با نوع بلوچی آن ،در نحوه ی برپایی دستگاه گلیم تفاوت دارد.