مسجد نصیرالملک شیراز
یکی از زیباترین جاهای دیدنی شیراز مسجد نصیرالملک است که مورد توجه گردشگران زیادی از داخل و خارج قرار می‌گیرد. این بنای زیبا به دلیل استفاده از رنگ‌های زیبا و متنوع یکی از متفاوت‌ترین مسجدهای ایران است. شاهکارهای معماری این مسجد همه را انگشت به دهان گذاشته و هنر ایرانی را به رخ جهانیان می‌کشد. سفر به شیراز و بازدید از این مسجد زیبا برای علاقه‌مندان به تاریخ تجربه بسیار باارزشی به‌شمار می‌رود. در مجله گردشگری دوباره سفر به معرفی مسجد نصیرالملک و ویژگی‌های آن پرداخته‌ایم.
معرفی مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک از پرآوازه‌ترین بناهای دیدنی شیراز است و قدمت آن به دوره قاجار برمی‌گردد. این مسجد باشکوه در محله قدیمی گود عربان قرار دارد و با معماری بی‌نظیر خود همه را مبهوت می‌کند. استفاده از کاشی‌های صورتی باعث شده مسجد نصیرالملک از دیگر مساجد دنیا متمایز شود و لقب مسجد صورتی را به آن نسبت دهند. شیشه‌های رنگی مسجد با عبور نور خورشید از خود صحنه شگفت‌انگیزی را به وجود می‌آورد و یکی دیگر از دلایل جذب گردشگران به شمار می‌رود. این مسجد حدود ۱۵۰ سال پیش ساخته شد و در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های کشور در نزد گردشگران خارجی است و روزانه عکس‌های زیادی از آن ثبت می‌شود.
تاریخچه مسجد نصیرالملک
نصیرالملک لقب میرزا حسنعلی خان حاکم فارس در دوره قاجار بود که تصمیم گرفت در سال ۱۲۹۳ مسجدی از خود به یادگار بگذارد. این مسجد طبق کتیبه سردر توس میرزا، رضا کاشیگر و حاج محمد حسن معمار ساخته شد و هزینه آن از طریق خمس و زکات مردم تأمین گردید. پس از گذشت ۱۲ سال و در سال ۱۳۰۵ ساخت بنای کلی مسجد به پایان رسید؛ اما هنوز تکمیل نشده بود. در سال ۱۳۴۸ شیشه‌های رنگی، در و پنجره‌های رنگین شبستان ساخته شدند. مسجد باشکوه نصیرالملک در ابتدا دارای یک مسجد، گرمابه، انبار، خانه، آب‌انبار، اندرونی و فضای بین خانه و مسجد بود که امروزه هیچ‌یک از آن‌ها وجود ندارند.
معماری مسجد نصیرالملک
مساحت مسجد نصیرالملک ۲۸۹۰ متر مربع و زیربنای آن ۲۲۱۶ متر مربع است. سبک معماری مسجد ایرانی‌اسلامی بوده و از زیباترین مسجدها در دنیا شناخته می‌شود. کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری از مهم‌ترین بخش‌های طراحی مسجد بوده که امروزه به‌عنوان یکی از ارزنده‌ترین مساجد ایرانی به شمار می‌رود. مسجد نصیرالملک برخلاف سایر مسجدها گنبد ندارد و نشان‌دهنده شخصی بودن این بنا است. همچنین در گذشته تمام مردم نمی‌توانستند از آن استفاده کنند. به کار بردن رنگ صورتی در کاشی‌کاری این مسجد بسیار تماشایی است و نمونه آن را در جایی دیگر نمی‌توان یافت. همچنین ظرافت مقرنس‌کاری مسجد بی‌نظیر بوده و از انواع رنگ‌ها و کاشی‌های هفت‌رنگ تهیه شده است. استفاده از شیشه‌های رنگی در شبستان جلوه خاصی به مسجد بخشیده که همانند رنگین‌کمان می‌درخشد.
بخش‌های مختلف مسجد نصیرالملک
در این قسمت بخش‌های مختلف مسجد نصیرالملک را با هم بررسی خواهیم کرد:
ورودی مسجد
مسجد ۲ ورودی دارد که مشرف به کوچه جنوبی هستند. ورودی اصلی از یک درب چوبی بزرگ تشکیل شده که یک سنگ بزرگ با قوس پنج اُو هفت و یک قاب سنگی با تزیینات اسلیمی دارد. بالای قاب یک سنگ مرمر وجود دارد که شعری از شوریده شیرازی، نام سازنده مسجد و سال اتمام آن بر روی سنگ حک شدند. این ورودی دارای یک نمای بزرگ است و سقف آن با کاشی‌های هفت‌رنگ و مقرنس‌کاری تزیین شده است. کاشی‌ها دارای نقوش گل سرخ و زنبق با رنگ‌های آبی و صورتی هستند.
هشتی
پس از ورود به مسجد وارد فضایی نیمه‌تاریک به نام هشتی می‌شوید که نور آن از طریق پنجره مشبک و درگاه تأمین می‌شود. هشتی از مهم‌ترین اجزای ساختمان‌های مذهبی و تاریخی در معماری ایرانی است و معمولا با آجر ساخته شده و تابلویی از جنس کاشی با شعری از سعدی و نام معمار در پایین آن دیده می‌شود.
دالان
راهرو یا دالان از دیگر ویژگی‌های برجسته معماری ایرانی است که در مسجد نصیرالملک مشاهده می‌شود. علت ساخت دالان در بناهای قدیمی هدایت کردن فرد به فضای تاریک است تا پس از ورود به فضای نیمه‌تاریک هشتی چشمان او به نبود نور عادت کند. سر دیگر دالان به حیاط منتهی می‌شود که تاریکی به پایان می‌رسد. زمانی که وارد هشتی شدید در سمت چپ خود دالان را مشاهده خواهید کرد.
حیاط
حیاط مسجد نصیرالملک در ضلع شمالی و به‌صورت یک چهارگوش طراحی شده است. در میان آن یک حوض مستطیل شکل وجود دارد که در روزهای گرم سال گلدان‌های شمعدانی در اطراف آن چیده می‌شوند. با قرار گرفتن در حیاط می‌توانید کاشی‌های هفت‌رنگ که دور تا دور ساختمان مسجد را پوشانده‌اند را مشاهده کنید و بیش از پیش به زیبایی آن پی ببرید.
طاق‌نمای شمالی
یکی از زیباترین قسمت‌های مسجد نصیرالملک طاق‌نمای شمالی است که به آن طاق مروارید یا طاق شاه‌نشین نیز گفته می‌شود و ۸ متر ارتفاع دارد. نمای این طاق با کاشی هفت‌رنگ و آیات قرآنی تزیین شده است. این ایوان دو طاق کوچک در سمت چپ و راست خود دارد. همچنین دارای چهار غرفه است که در قسمت چپ، راست و طبقه دوم طاق‌نما قرار دارد. طاق‌نمای شمالی از آجر و چوب ساخته شده و در برابر زلزله بسیار مقاوم است. در سقف آن از مقرنس‌کاری استفاده شده است و به‌صورت تورفتگی دیده می‌شود.
طاق‌نمای جنوبی
این قسمت از مسجد تنها با هدف قرینه‌سازی با ایوان شمالی ساخته شده است و نسبت به طاق مروارید ارتفاع کمتری دارد. مانند طاق‌نمای شمالی داری نمای کاشی‌کاری و سقف مقرنس‌کاری است. وجود دو گلدسته بر روی آن باعث شده با طاق مروارید متفاوت باشد.
شبستان شرقی
یکی از شگفتی‌های معماری مسجد نصیرالملک شبستان‌های آن است. شبستان شرقی دارای یک ایوان با ۸ طاق‌نما بوده که آن را از حیاط مسجد جدا می‌کند. این شبستان به‌عنوان موزه اوقاف به کار می‌رود. در نمای آن کاشی‌کاری‌های گل و بته و آیات قرآنی به چشم می‌خورند. این شبستان ۷ ستون ساده دارد که در یک ردیف قرار گرفته‌اند. با وارد شدن به شبستان شرقی پشت آن دربی را خواهید دید که رو به گاو چاه باز می‌شود. در این بخش با استفاده از حیوانات از چاه‌ها آب می‌کشیدند. در گذشته این قسمت از مسجد برای نگهداری حیوانات آبکش استفاده می‌شد. از دیگر بخش‌های شبستان می‌توان به دالان اشاره کرد که نام سازندگان مسجد، سال شروع و اتمام ساخت و شعری از سعدی بر روی آن دیده می‌شود.
شبستان غربی
در بین شبستان‌های مساجد ایران شبستان غربی مسجد نصیرالملک یکی از تماشایی‌ترین شبستان‌ها است. همچنین برای تزیین این شبستان از سنگ گندمک استفاده شده است. از کاشی‌کاری‌های بسیار زیبا در طاق و دیوارهای شبستان و کاشی‌های فیروزه‌ای در کف آن استفاده شده است. با نگاه انداختن به سقف شبستان کاشی‌هایی با نقوش گل و بته، نقوش اسلیمی و آیات قرآنی با خط ثلث را خواهید دید.
این بخش به نیت دوازده معصوم دارای ۱۲ ستون سنگی است که در دو ردیف ۶تایی قرار گرفته‌اند. ستون‌ها دارای طرح مارپیچ هستند و از زیباترین ستون‌ها در ابنیه تاریخی کشور به شمار می‌روند. در بین هر دو ستون ۷ طاق چشمه‌ای ساخته شده و انتهای آن یک محراب زیبا با کف مرمر دیده می‌شود. ویژگی بارز شبستان غربی وجود ۷ در چوبی با شیشه‌های رنگارنگ است. این شیشه‌ها رو به صحن باز می‌شوند و با جلوه رنگین کمانی خود مسجد نصیرالملک را به آوازه جهانی رسانده‌اند.
بازدید از مسجد نصیرالملک
ساعات بازدید از مسجد نصیرالملک در طول سال متفاوت بوده و در نیمه اول سال از ساعات ۸ الی ۱۷ و در نیمه دوم از ساعت ۷ الی ۱۶:۳۰ درب آن باز است. این مسجد در روزهای تاسوعا، عاشورا، اربعین، رحلت پیامبر (ص)، شهادت امام علی (ع)، شهادت امام جعفر صادق (ع) و رحلت امام خمینی (ره) تعطیل است. برای بازدید از آن باید بلیط تهیه کنید که هزینه آن برای گردشگران خارجی بیشتر است. در صورت تمایل می‌توانید به‌صورت انفرادی در مسجد اقامه نماز کنید. ساعت ۸ الی ۱۰ صبح بهترین زمان برای بازدید از مسجد نصیرالملک است. در این زمان عبور نور خورشید از شیشه‌های رنگی مسجد صحنه فوق‌العاده زیبایی را پیش رویتان قرار خواهد داد و بهترین زمان برای گرفتن عکس از شبستان مسجد است.
مسیر دسترسی به مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک در استان فارس، شهر شیراز، خیابان لطف علی خان زند و کوچه نصیرالملک قرار دارد. امکان دسترسی با وسایل حمل و نقل عمومی مانند مترو و اتوبوس به مسجد وجود دارد. در صورتی که بخواهید از مترو استفاده کنید باید از طریق خط یک مترو شیراز خود را به ایستگاه ولیعصر برسانید. سپس یک و نیم کیلومتر تا مسجد را با تاکسی طی کنید. اگر می‌خواهید از اتوبوس استفاده کنید باید سوار اتوبوس‌های خط ولیعصر-نمازی شوید و در ایستگاه چهارراه مشیر پیاده شوید. گردشگرانی که می‌خواهند با خودروی شخصی خود به سمت مسجد حرکت کنند می‌توانند وارد خیابان پیروزی شوند و در یکی از پارکینگ‌های استقلال، فرهنگ و طالقانی خودروی خود را پارک کنند. این پارکینگ‌ها تا مسجد حدود ۵ دقیقه فاصله دارند.
سخن پایانی
شیراز با جاهای دیدنی خود به‌خصوص اماکن تاریخی گردشگران داخلی و خارجی را انگشت به دهان می‌گذارد. مسجد نصیرالملک یکی از معروف‌ترین و زیباترین جاهای دیدنی در شیراز است که در این مقاله اطلاعات مفیدی از آن ارائه شد. هر زمان که قصد کردید به شهر دیدنی شیراز سفر کنید بازدید از مسجد نصیرالملک را در اولویت قرار دهید.
