جاذبه های تاریخی شهر مشهد
جاذبه های تاریخی شهر مشهد
در این پست از مجله گردشگری دوباره سفر قصد معرفی و آشنایی با جاذبه های تاریخی شهر مشهد داشته باشیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
شهر مقدس مشهد به دلیل وسعت استان و تنوع جلوه‌های زیبای طبیعی و تاریخی. دارای آثار باستانی بسیاری است. در ادامه می خواهیم. آشنایی با مهمترین آثار تاریخی واقع در مشهد داشته باشیم. تا علاوه بر سفر زیارتی که به مشهد دارید. از جاذبه های گردشگری و دیدن آثار زیبای تاریخی هم لذت ببرید.
جاذبه های تاریخی شهر مشهد
هنگامی که نام مشهد را برای مسافرت می شنوید. اولین تصاویر ذهنی از این شهر، بارگاه امام هشتم شیعیان میباشد. شهر مشهد مهمترین مکان مذهبی ایران و پایتخت معنوی ایران می باشد. شهر مشهد علاوه بر جنبه مذهبی و زیارتی در جنبه‌های گردشگری نیز پیشرفت‌های چشمگیری داشته و دارای مجموعه‌های تاریخی، تفریحی، فرهنگی متنوعی از جمله، بقعه ی هارونیه، مدرسه عباسقلی خان، طاقی بازه هور، کلیسای مسروپ می توان نام برد. و توانسته علاوه بر سیاحت، جاذبه های گردشگری بی نظیری را برای گردشگران فرام کرده است.
مشهد در زمان افشاریان پایتخت ایران بوده است. و دارای مساحتی بالغ بر ۳۵۱ کیلومتر مربع دومین شهر وسیع ایران بعد از تهران است. این شهر در گذران زمان دوره های مختلفی را بر خود دیده و آثار تاریخی بسیاری را در خود جای قرار داده است. بناهای تاریخی مشهد به عنوان ابر شهری که فراز و نشیب‌های بسیاری را در طول عمر طولانی خود گذرانده است. توانسته ناگفته‌های بسیاری برای بازدیدکنندگان خود ایجاد کند. در ادامه با برخی از جاذبه های تاریخی شهر مشهد آشنا می گردیم.
۱. آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی
آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در ۲۵ کیلومتری غرب مشهد واقع شده است. و یکی از مشهور ترین جاذبه های تاریخی شهر مشهد می باشد. آرامگاه فردوسی در مشهد بارها ساخته و ویران گشته است. و در نهایت با آغاز سده ی چهارده خورشیدی تلاش برای ساخت بنایی شایسته ایشان و حفظ آن به نتیجه رسیده است.
مساحت حدودی آرامگاه و مجموعه اطرافش حدود شش هکتار میباشد. و شامل باغ آرامگاه، تندیسی از فردوسی و استخر در جلوی ورودی، کتابخانه، ساختمان های اداری، موزه و آرامگاه مهدی اخوان ثالث می گردد.
۲. آرامگاه نادرشاه افشار
مقبره کنونى نادرشاه افشار در ضلع شمال غربى چهارراه شهدا ( نادرى سابق) واقع شده است. که پس از حرم حضرت رضا علیه السلام مهمترین موضع توریستى ـ تاریخى شهر مشهد به شمار می رود. و در باغى به مساحت ۱۴۴۰۰ متر مربع ایجتد گردیده است.
مقبره شامل سکویى دوازده پله اى، محل گور، پوششى خیمه مانند بر روى قبر، سکویى مرتفع در مجاور قبر با مجسمه نادرشاه سوار بر اسب و سه تن دیگر در پى او، یک غرفه فروش کتاب و دو تالار براى موزه می باشد.
۳. چهار طاقی بازه هور
نخستین اثر تاریخی که در خراسان رضوی که در فهرست آثار ملی ثبت گشته است، چهار طاقی بازه هور است. طبق گفته های باستان شناس معروف پروفسور آرتور پوپ، درباره ی این شاهکار معماری که براساس اسناد تاریخی قدیمی ترین چهارطاقی ایران می باشد، کهن ترین گنبد جهان نیز به حساب می آید.
این بنای سنگی که متعلق به دوران قبل از اسلام و در زمان ساسانیان میباشد. در ۷۰ کیلومتری جنوب غربی شهر مشهد در جاده قدیم مشهد تربت حیدریه، نزدیک روستای رباط سفید واقع شده است. وجه تسمیه اسم این بنا به معنای قسمتی از دیواره ی کوه است. که خورشید از میانه باز آن طلوع می کند. و بسیار باشکوه و بینظیر است.
برخی عقیده دارن که این بنا برای حفاظت از راه و جاده گردیده است. و برخی دیگر آن را به آتشکده های دوران ساسانی نسبت داده اند. هرچند ساختمان بنا به گونه ای به نظر می رسد که گویا باقیمانده ای از یک مجموعه معماری بوده است.
۵. بقعه ی هارونیه
بقعه ی هارونیه یکی از افسانه ای ترین بناهایی می باشد. که در در ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر مشهد، خراسان رضوی واقع شده است. و یکی از قدیمی ترین آثار شهر توس به حساب می آید.که در ابتدای شهرک تاریخی توس و در نزدیکی آرامگاه فردوسی واقع شده است.
کارشناسان و پروهشگران زیادی سال هاست که بر روی این بنای تاریخی در حال تحقیق می باشند. تا راز و کاربری آن را پیدا کنند. زمان ساخت این بنا به قرن های هفتم یا هشتم هجری قمری می رسد. اما این موضوع هنوز به طور کامل ثابت نشده. هارونیه در میان مردم با نام های بقعه هارونیه، گنبد هارونیه و بقعه هارون نیز مشهور شده است.
۶. مدرسه عباسقلی خان
این مدرسه درابتدای خیابان نواب صفوی و حاشیه زیر گذر واقع شده است. و از جمله مدارس قدیمی دایر میباشد. که توسط عباسقلی خان بیگلربیگی در ۱۰۷۷ هجری قمری ایجاد شده است. سردر این مدرسه درسال های اخیر درجریان توسعه حریم حرم مطهر و تعریض خیابان نواب صفوی ، به عنوان یکی از آثار تاریخی–مذهبی با حفظ و بدون تخریب شکل ظاهری به عقب برده شده است. و اکنون در حاشیه ضلع جنوبی خیابان قرار گرفته است.
ساختمان مدرسه از نوع چهار ایوانی و از آثار معماری عهد صفویه است. و بخش های مختلف آن با مقرنس و کاشی کاری و گچبری های بسیارزیبا مزین گشته است.
۷. برج رادکان
برج رادکان در ۸۰ کیلومتری مشهد در مسیر چناران در محل شهر قدیم رادکان استان خراسان واقع شده است. برج رادکان، در روزگار خود، تنها تعیین کننده فصل، سال و نوروز در جهان به حساب می آمده.
این برج دارای ۳۵ متر ارتفاع است. و قطر داخلی آن ۱۴ متر و قطر خارجی آن ۲۰ متر است. منظر بیرونی برج تا ارتفاع ۵/۲ متری به شکل ۱۲ ضلعی و از آن جا تا زیر گنبد به صورت ۳۶ ترک نیم ستونی ایجاد گردیده است. برج رادکان دارای گنبد مخروطی شکل میباشد. که ساخت ساختمان آن احتمالاً در سال ۶۰۷ قمری اتمام یافته است.
۸. خانه داروغه مشهد
خانه داروغه مشهد کی دیگر از جاذبه های تاریخی شهر مشهد که واقع در بافت قدیم شهر مشهد می باشد. که زیبایی آن گردشگران بسیاری را به مجذوب خود کرده است. این بنا در خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه واقع شده است. این اثر به دستور «یوسف‌خان هراتی»، داروغه مشهد در ابتدای دوران مشروطه توسط معماران و بناهای روس در مساحت حدود هزار و ۱۰۰ مترمربع ایجاد گردیده است.
این خانه به لحاظ فرم و شکل معماری به شیوه مرسوم خانه‌های تاریخی ایران یعنی سه طرف ساخت ایجاد گردیده است. و عناصر معماری آن، به ویژه طرح تراس پله‌های دوطرفه و تزئینات، نشان از الگوبرداری از طرح‌های معماری روسی میباشد. خانه تاریخی داروغه منزل شخصی بوده است.
بخش تابستان‌نشین بنای خانه داروغه دارای اتاق‌های بادگیر و حوض آب جاری سنتی می باشد.به نوعی این امر را به رخ آیندگان کشیده که با استفاده از انرژی‌هایی مانند آب، باد و آفتاب چگونه می‌توان یک بنای بزرگ را بدون هیچ هزینه‌ای کنترل کرد. حمام کوچک در این خانه، قدیمی‌ترین حمام خصوصی مشهد به حساب می آید.
۹. میل اخنگان
این بنای تاریخی که به میل اخنجان نیز شهرت یافته و یکی دیگر از جاذبه های تاریخی شهر مشهد می باشد. که در ۲۲ کیلومتری شمال مشهد و در روستایی به همین نام واقع شده است. و در تابلوی اداره میراث فرهنگی خراسان این بناگور گوهرتاج ، خواهر گوهرشاد، همسر شاهرخ میرزا تیموری معرفی گشته است.
این اثر تاریخی درچند کیلومتری تابران و در حاشیه جاده ای که از آرامگاه فردوسی به پاژ (زادگاه فردوسی) می رسد. و در مجاورت روستایی به همین نام قرار گرفته است و از آثار تاریخی توس می باشد.
ساختمان به شکل برج و به ارتفاع ۹/۱۷ متر و میلهای کنار جاده های قدیمی و دارای قاعده ای استوانه ای و پوششی مخروطی و پرشکن است. پیکره اصلی آن آجری می باشد. و بر روی بنا پوششی گچی قرار گرفته. و به قطعات کاشی مستطیل و چند ضلعی و ستاره ای با نقوش برجسته و متنوع در رنگ های لاجوردی و فیروزه ای مزین گشته است. اهالی اخنگان و اطراف معتقدند که میل اخنگان گور یک دختر هندی ،که در این محل دارای آب و ملک پدری بوده ، می باشد.
۱۰. گنبد خشتی مشهد
بنای تاریخی-مذهبی موسوم به گنبد خشتی در یکی از گذرگاهای قدیمی مشهد منشعب از میدان طبرسی به نام چهار سوق نوغان واقع شده است. این بنا مدفن (سلطان غیاث الدین محمد)از سادات مشهور موسوی شهر مشهد می باشد. که نسب شریفش با هفده واسطه با امام موسی بن جعفر (ع) می باشد. قدمت این بنا را حدود ۶۰۰ سال تخمین زده اند.
این بقعه از نظر معماری از دو بخش مهم پیوسته تشکیل شده است. که شامل فضای زیر گنبد به صورت چهار شاه نشین و هشت ورودی است. این مکان به دلیل برخورداری از گنبدی خشتی به این نام مشهور گشته است. سبک ساختمان شبیه به بناهای دوره تیموری می باشد. و ساقه گنبد چندی پیش به کاشی و سوره توحید مزین گشته بود. اما هم اکنون آجر پوش شده است.
۱۱. حمام موزه شاه
حمام موزه شاه یا حمام مهدی قلی بیک که یکی دیگر از جاذبه های تاریخی شهر مشهد می باشد. این بنای تاریخی که در گذشته در حاشیه بازار بزرگ و جنب مسجدی به همین نام واقع شده بود. اکنون با توسعه حریم حرم رضوی در جنوب غربی صحن جامع رضوی قرار گرفته است. و به عنوان یک بنای تاریخی مربوط به دوران صفویه و منتسب به شاه عباس اول صفوی، تبدیل به موزه مردم شناسی مشهد گشته است.
بخش های مختلف این حمام قدیمی از جمله سربینه، گرم خانه و سقف های گنبدی اندرونی و بیرونی با همان ساختار قدیمی در معرض تماشای علاقمندان قرار گرفته است. بزرگ ترین و زیباترین بخش حمام سربینه آن میباشد. که به صورت مربع ایجاد گردیده است. و هشت ستون سنگی پوشش گنبدی را برپا داشته است. این حمام قدیمی از آثار مهدی قلبی بیگ، میر آخورباشی شاه عباس صفوی می باشد. که سازنده آن را وقف آستان قدس رضوی کرده. و سال تأسیس آن به روایت کتیبه از میان رفته ۱۰۲۷ قمری بوده .
۱۲. خانه ملک
این بنا یکی از نمونه‌های زیبای برجای مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاریه به حساب می آید. این بنا در گذشته بسیار وسیع‌تر بوده است. اما اکنون تنها بخش بیرونی آن باقی مانده که شامل دو طبقه می باشد. طبقه بالایی دارای سقف مشبک و منبت‌کاری شده چوبی و شومینه گچبری زیبایی هست.
در حال حاضر خانه ملک به صورت یک مرکز اداری، فرهنگی و هنری با حضور هنرمندان توانمند به صورت کارگاه‌های زنده هنری فعالیت، ودارای بالغ بر ۱۰ کارگاه فعال در این مجموعه میباشد.
