معرفی برج خان ، بندر ریگ
برج خان بندر ریگ یکی از جاهای دیدنی و بناهای تاریخی که جنوب کشور و استان بوشهر واقع شده است. این برج قدمتی 230 ساله دارد که نمونه آن در کشورهای حوزه خلیج فارس و خانه‌هایی با بافت قدیم در شهرهای جنوبی بسیار به چشم می‌خورد. از آنجایی که گشت و گذار در بازارها و مراکز خرید بندر ریگ، تماشای ساحل زیبا و بی‌نظیر و نخل‌های بلند و گسترده آن، بازدید از اماکن تاریخی و باستانی متعدد از جمله برج خان برای بسیاری از گردشگران و مسافران جذابیت زیادی دارد. در این مطلب از مجله گردشگری دوباره سفر سعی داریم شما را با جوانب مختلف و جزئیات این بنای تاریخی و باستانی آشنا کنیم و همچنین توضیحاتی را درباره سبک معماری خاص آن ارائه دهیم.
بندر ریگ کجاست؟
بندر ریگ یکی از شهرهای شهرستان گناوه است که در 30 کیلومتری جزیره خارک و 17 کیلومتری بندر گناوه قرار گرفته است. نام این بندر باستانی از کلمه «ریگ» به معنی دکل کشتی گرفته شده است که در زبان پرتغالی با این نام شناخته می‌شود.
اما در زبان فارسی، «ریگ» به نواحی وسیع و هموار در بیابان گفته می‌شود که با پهنه‌های ماسه‌ای نرم توسط باد پوشیده شده است.
بندر توریستی ریگ فاصله بسیار کمی با بندر گناوه دارد و احداث جاده‌ای ساحلی بین این دو بندر باعث شده است که این شهرهای ساحلی به هم نزدیک‌تر شوند. قدمت بندر ریگ به دوره قاجاریه و صفویه باز می‌گردد و مردم ساکن این منطقه دارای آداب و رسوم خاص و فرهنگی سنتی هستند. این بندر با جاذبه‌های متعدد گردشگری دارای اماکن تاریخی و تفریحی بسیاری است که هر ساله شاهد حضور گردشگران بسیاری از اقصی نقاط کشور است. برج خان بندر ریگ به عنوان آثار میراث فرهنگی ثبت و ترمیم شده و در حال حاضر از مکان تاریخی این بندر به شمار می‌رود.
همه چیز را درباره برج خان بندر ریگ بدانید
بندر باستانی ریگ از توابع شهرستان گناوه و جزو قدیمی‌ترین بنادر استان بوشهر به شمار می‌رود که زادگاه شخصیت و قهرمانی بزرگی همچون «میرمهنای بندر ریگی» بوده است. میرمهنا از مبارزان جنوب و قهرمانان ضد استعماری ایران در مقابل اشغالگران پرتغالی بوده که توانست به سلطه و استعمارگری چند قرن پرتغالی‌ها در خلیج فارس پایان دهد.
بندر ریگ در گذشته مرکز تمام تحولات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی شهرستان گناوه به ویژه در دوره حکمرانی خوان‌های حیات داوودی و استقرار حکومت ملوک الطوایفی در این بندر بوده است. برج خان نیز یکی از بناهای تاریخی به یادگار مانده از خانعلی حیاتی داوودی است. خان‌های حیات داوودی در دوره صفویه از استان لرستان به این مکان مهاجرت کرده‌اند و طایفه خود را گسترش دادند. ساخت اینگونه قلعه‌ها و برج‌ها تنها کارکرد سکونتی و دفاعی داشته و بیشتر برای نشان دادن جلال و شکوه قدرت خان ساخته شده‌اند.
بنای این برج در سال 1777 میلادی با به عبارتی سال 1156 شمسی ساخته شده است و با قدمتی 230 ساله در حال حاضر یکی از جاذبه‌های دیدنی و گردشگری استان بوشهر محسوب می‌شود.
موقعیت جغرافیایی برج خان
بندر ریگ در بخش ریگ از توابع شهرستان بندر گناوه، بین بندر بوشهر و بندر دیلم در مجاورت ساحل خلیج فارس قرار دارد که اغلب از چشم بسیاری از گردشگران پنهان مانده است.
در این برج خان نیز یکی از آثار تاریخی و پربازدید استان بوشهر در جنوب ایران است که در این محدوده جغرافیایی واقع شده است. پس قبل از اینکه به استان بوشهر سفر کنید حتما به تماشای ساحل زیبا و بکر بندر ریگ نیز بنشینید و از بنای تاریخی قلعه خان از طوایف بزرگ این خطه نیز بازدید به عمل آورید.
جزییاتی درباره بنای برج خان بندر ریگ
ساختمان برج خان بندر ریگ دارای دو بخش اندرونی و بیرونی است که توسط یک حیاط مرکزی به یکدیگر ارتباط دارند. اتاق‌ها نیز در اطراف و حوض در وسط حیاط قرار گرفته‌اند. بنای اصلی این برج دو طبقه است که در هر طبقه دو اتاق به ابعاد ۵ در ۵ متر ساخته شده است و بین آنها راهرو بزرگی وجود دارد. در نمای جلویی هر یک از اتاق‌ها یک بالکن بزرگ وجود دارد که با ۱۴ ستون زیبا خودنمایی کرده و از نمای رو به رو محافظت می‌کند.
بخش بالایی و پشت بام برج نیز دارای سرستون‌هایی است که با گل میخ گلوله‌ای تزیین شده و مانند یک نگهبان تنومند که رو به روی ساحل و آب‌های مواج خلیج فارس ایستاده است از برج مراقبت می‌کند.
همچنین پنجره‌های اتاق‌های این قلعه دارای پرده کرکره‌های چوبی هستند و با قرارگیری در کنار گچ‌بری‌های زیبای داخل بنا و در سردرب‌ها با قاب‌های چوبی جلوه خاصی را ایجاد کرده است. البته داخل اتاق‌ها نیز با آینه‌هایی با قاب‌های زیبا، چوب لباسی و سایر تزیینات چوبی به شکل دم حیوانات و سر بزکوهی تزیین شده است که بر زیبایی این بنای تاریخی افزوده است.
همچنین وجود هلالی‌های رنگی، گره‌چینی‌های درب‌ها و پنجره‌ها و گنجه‌های دیواری، زیبایی خاصی را به بنای برج خان بخشیده‌اند و توجه هر بیننده‌ای را به سمت خود جلب می‌کند.
سبک معماری برج خان بندر ریگ
برج خان یکی از نمونه‌های شاخص بناهای ساخته شده برای خاندان‌های حکومتی در جنوب ایران است که از سبک معماری خاصی تبعیت می‌کند. همانطور که گفته شد برج خان بندر ریگ یک بنای تاریخی متعلق به خانعلی حیات داوودی است که در سال ۱۷۷۷ میلادی در مجاورت دریای بی‌کران خلیج فارس ساخته شده است. واقع شدن عمارت و برج خان در کنار ساحل باعث وزیدن نسیم دریا و باد شمال به داخل اتاق‌ها می‌شود.
معماری این بنا به سبک «بیت میلانی» مشهور است، این نوع از سبک معماری در هزاره دوم پیش از میلاد شکل گرفته و در معابد و کاخ‌های حکومتی شاهد اجرای آن هستیم. از این رو در اغلب خانه‌های استان بوشهر و شهرهای مهم سواحل شمال خلیج فارس و نیز شمال سوریه به فراوانی می‌توان از این سبک معماری را مشاهده کرد.
بر این اساس بیت میلانی به نوعی ساخت و ساز اطلاق می‌شود که مشخصه اصلی آنها سرسرای ستون‌دار در ورودی اصلی از خارج به داخل بنا یا ورودی حیاط به داخل بنا است. به همین دلیل در جلوی بنا تاریخی خان ریگ نیز راهروی با ستون‌‌های بند وجود دارد که از یک طرف به درب اتاق‌ها و از طرف دیگری به فضای چشم نواز حیاط مرکزی مرتبط می‌شود. این ستون‌ها اغلب به صورت برجسته تزئین شده‌اند و دارای پایه ستون‌هایی با نقوش حیوانی، گیاهی، هندسی یا موجودات اساطیری هستند.
در این سبک معماری، سطح پشت بام خانه‌ها مسطح ساخته می‌شود و در حاشیه آنها دیوارهای کوتاه مشبکی شکل نیز به چشم می‌خورد. از مصالح به کار رفته در برج خان می‌توان به سنگ‌های اسفنجی، فسیل‌ها، گوش ماهی، مرجان و صدف‌های دریایی اشاره کرد. همچنین ملات به کار رفته از جنس ساروج (آهک آبی) سقف از جنس چوب صندل است که از هندوستان و مومباسا برای انجام تزئینات و حکاکی روی آنها وارد شده است.
راه‌های دسترسی برای بازدید از برج خان بندر ریگ
بندر ریگ در 20 کیلومتری شهر بندر گناوه و در فاصله 10 کیلومتری از بزرگراه گناوه – برازجان واقع شده است.
برای بازدید از برج خان بندر ریگ باید وارد محدوده استان بوشهر، شهرستان گناوه و بندر ریگ شوید. سپس با عبور از خیابان جمهوری اسلامی به این بنای تاریخی برسید. برای این کار، هم می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی و هم خودرو شخصی استفاده کنید.
توجه داشته باشید که گردشگران برای بازدید از این برج نیازی به پرداخت هزینه ندارند. اما این بنای تاریخی تنها در ساعات اداری پذیرای علاقه‌مندان است.
بهترین زمان بازدید از بنای تاریخی بندر ریگ
با توجه به موقعیت جغرافیایی، بندر ریگ دارای آب و هوای گرم و مرطوب در تابستان‌ها و هوای معتدل و مطبوع در زمستان‌ها است. بر این اساس از اواسط فروردین تا مهر ماه این منطقه دارای آب و هوای گرم و خشک است و بیشتر میزان بارندگی در آذرماه تا فروردین ماه رخ می‌دهد.
از طرفی دیگر رطوبت هوای این بندر به سبب مجاورت با سواحل نیلگون خلیج فارس و دمای بسیار زیاد، به ویژه در تابستان‌ها بسیار بالا است اما در مقایسه با دیگر بنادر جنوب هوای مناسب‌تری دارد.
بر این اساس می‌توان گفت که فصول گرم سال، اصلا زمان مناسبی برای سفر به استان بوشهر و بندر ریگ نیست. بنابراین برنامه بازدید از اماکن تاریخی و جاذبه‌های دیدنی بندر ریگ از جمله برج خان را باید به اواسط آبان ماه تا اواسط فروردین ماه موکل کرد. هوای بندر ریگ در این ایام تعطیلات نوروزی بسیار مطلوب و دلچسب می‌شود و طبیعت و دشت‌های اطراف آن نیز از گل‌های رنگارنگ پوشیده می‌شود.
جمع‌بندی
همانطور که گفته شد بندر ریگ در نزدیکی بندر توریستی گناه قرار دارد که متاسفانه طبیعت چشم‌نواز و سواحل کم‌نظیر این بندر ناشناخته مانده است. برج خان بندر ریگ یکی از مکان‌های تاریخی و دیدنی و جاذبه‌های توریستی استان بوشهر است که در فصول سرد و مطبوع سال می‌توانید از این بندر تفریحی دیدن کنید. این برج در گذشته محل تصمیم‌گیری‌های سیاسی درباریان حکومت بوده و با قدمتی ۲۳۰ ساله یکی از جاهای دیدنی بندر ریگ به شمار می‌رود.
ساحل تمیز این بندر به همراه نخل‌های بلند، جلوه‌ای دل‌انگیزی به این منطقه بخشیده است. علاوه بر آثار تاریخی متعدد، بازارهای خرید به خصوص بازارهای خرید کالاهای خارجی و بازارچه‌های صنایع دستی بندر ریگ، هر ساله گردشگران زیادی را به این منطقه می‌کشاند.
مقالات بیشتری بخوانید
