بازار سنتی همدان ؛ نماد تاریخ و تمدن این شهر
از جاذبه‌های تاریخی و هنری همدان می‌توان بازار سنتی آن را نام برد که متعلق به دوران قاجار است. این بازار سالانه گردشگران و توریست‌های فراوانی از سراسر ایران و دنیا به خود جذب می‌کند. همدان از زیباترین شهرهای ایران است که مکان‌های تاریخی و چشم‌اندازهای طبیعی فراوانی دارد. گشت‌وگذار در بازار سنتی همدان از بهترین تفریحات در این شهر به شمار می‌رود. در ادامه با مجله گردشگری دوباره سفر همراه باشید.
تاریخچه بازار سنتی همدان
بازار سنتی همدان دارای تاریخچه بسیار غنی و جذاب است. قدمت این بازار بسیار طولانی بوده و طبق تحقیقات زمانی که استان همدان توسط عباسیان و علویان پس از ظهور اسلام تصرف شد به ساخت این بازار پرداخته شد. البته مدارک معتبری وجود دارد که نشان می‌دهد این بازار به دوران سامانیان تعلق دارد. برخی دیگر از مورخان تاریخ ساخت این بازار را به دوران صفویان نسبت می‌دهند.
با این اوصاف گفته می‌شود که در هر دوره از حکومت‌ها قسمتی از این بازار ساخته شده است. برای مثال برخی از بخش‌های بازار در دوران قاجار و بخشی دیگر در ادوار مختلف دیگر ساخته شده‌اند. تبادلات کالا در همدان به بیش از هزار سال می‌رسد. از آنجایی که این شهر از شاخه‌های اصلی جاده ابریشم بوده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تبادلات اقتصادی به شمار می‌رود. در سال ۱۳۷۷ بازار سنتی همدان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت درآمد.
ساختار بازار سنتی همدان
بازار سنتی همدان از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین بازارهای مسقف ایران محسوب می‌شود و وسعت آن به ۳۰ هکتار می‌رسد. این بازار از بخش‌های بسیار مختلفی تشکیل شده که شامل ۳۸ راسته و ۲۶ کاروان‌سرای مجهز است. از دیگر بخش‌های آن می‌توان به بازارچه‌ها، مسجد، چایخانه، زورخانه، حمام و… اشاره کرد. محبوب‌ترین راسته‌های بازار عبارت‌اند از:
بازار قنادها
این بازار به قناد خانه معروف بوده و در ضلع غربی مسجد جامع واقع شده است.
بازار نخود بریزها
این بازار شامل فروشگاه‌های خواروبارفروشی، لوازم بهداشتی، عطاری، خرازی و انواع لوازم مصرفی است. جنب درب شمال غربی مسجد جامع قرار دارد.
بازار صحاف خانه
در این بخش از بازار به عرضه انواع کتاب و نوشت‌افزار پرداخته می‌شود و در قسمت غربی کاروان‌سرای گلشن قرار دارد.
بازار کفش دوز خانه
در این بازار انواع کیف و کفش عرضه می‌شوند و از راستای گلشن منشعب شده است.
بازار چاقوسازها
در این بخش به ساخت و تعمیر انواع چاقو، کارد، کلید و قیچی می‌پردازند. این بازار در ضلع شمالی مسجد جامع واقع شده است.
بازار زرگرها
در این بازار فروشندگان به خرید و فروش انواع طلا و جواهرات زیبا و قیمتی می‌پردازند. بازار زرگرها در ضلع شرقی خیابان باباطاهر قرار دارد.
بازار شیشه فروش‌ها
از سبزه میدان همدان منشعب شده که به بازار شیشه‌برها نیز معروف است. در این بازار انواع شیشه، یراق‌آلات، رنگ و ابزار ساختمانی به فروش می‌رسند.
بازار قیصریه
این بازار نیز از راسته گلشن منشعب شده و در آن به عرضه انواع پوشک، خامه فرش و کفشدوزی پرداخته می‌شود. بازار قیصریه به موتاب‌خانه نیز معروف است.
بازار صندوق‌سازها
انواع لوازم خانگی در بازار سنتی همدان عرضه می‌شوند و در ضلع شمالی مسجد جامع واقع شده است.
کاروانسراهای بازار سنتی همدان
گسترده‌ترین بخش‌های بازار سنتی همدان متعلق به کاروانسراهای آن بوده و دارای تعداد زیادی دکان است. در قدیم کاروان‌سراها از مراکز مهم اقتصادی همدان شناخته می‌شدند. حدود ۱۲۰ کاروان‌سرا در این بازار قرار دارد و اغلب دارای دو طبقه هستند. طبقه اول به‌عنوان حجره استفاده می‌شد و طبقه دوم به‌عنوان انباری برای نگهداری محصولات به کار می‌رفت. کاروان‌سرای گلشن به‌عنوان کهن‌ترین و محبوب‌ترین آنها شناخته می‌شود که در دوران صفویه بنا شد. محبوب‌ترین و مهم‌ترین کاروانسراهای بازار سنتی همدان عبارت‌اند از:
کاروان‌سرای گلشن
این کاروان‌سرا یک حیاط مرکزی دارد و دو طبقه آن متعلق به حجره‌ها است. به‌عنوان قدیمی‌ترین کاروان‌سرای بازار سنتی همدان شناخته می‌شود. در حجره‌های طبقه پایین به عرضه کالا پرداخته می‌شد و طبقه بالا جهت اسکان و استراحت کاروانیان و تجار به کار می‌رفت. هم اکنون از کاروان‌سرای گلشن به‌عنوان انبار اجناس و خرید و فروش محصولاتی مانند کفش کاغذ و فرش استفاده می‌شود.
کاروان‌سرای شریفیه
این کاروان‌سرا به دلیل موقعیت جغرافیایی خود که در راسته بازارهای صحاف خانه و نخود بریزها قرار دارد. همچنین از رونق زیادی برخوردار است. این کاران سرا وسعت زیادی دارد که به حدود ۲۰۰۰ مترمربع می‌رسد و دو طبقه دارد. هر یک از طبقه‌ها دارای ۲۸ حجره هستند و امروزه به‌عنوان انبار از آنها استفاده می‌شود. در دو طرف آن دو حیاط جنوبی و شمالی دیده می‌شود. همچنین کاروان سرا دارای ستون‌های چوبی و قوس‌های بسیار زیبا است.
کاروان‌سرای میرزا کاظم
کاروان‌سرای میرزا کاظم در روبروی کاروان‌سرای گلشن واقع شده و در بخش شمالی آن سرای گمرک قرار دارد. بزرگ‌ترین کاروان‌سرای دوران قاجاریه است که در آن به عرضه فرش پرداخته می‌شد. دارای یک حیاط مرکزی است که اطراف آن را حجره‌هایی با دو طبقه قرار گرفته‌اند. حجره‌های پایین جهت عرضه کالا و حجره‌های بالا برای استراحت و خواب کاروانیان به کار می‌رفتند. در این کاروان‌سرا به فروش و رفوگری فرش‌های دستباف پرداخته می‌شود که البته به دلیل شرایط اقتصادی کشور از وضعیت خوبی برخوردار نیستند.
سراها
بخش بسیار عظیمی از بازار سنتی را سراهای قاجاری تشکیل داده‌اند و در فاز دوم احداث شده‌اند. مهم‌ترین سراهای دیگر شامل سرای نو، سرای صفرخان، سرای گمرک، سرای قلمدانی، سرای حسین‌خانی و سرای پیغمبر است.
بخش‌های مختلف بازار سنتی همدان
بازار سنتی همدان بسیار گسترده است و بخش‌های متنوعی دارد. علاوه بر راسته بازارها و کاروان‌سراها بخش‌های دیگری در این بازار وجود دارند که بسیار مورد اهمیت هستند. این بخش‌ها عبارت‌اند از:
بازارچه‌ها
بازارچه همان بازارهای کوچک هستند که اقلام اولیه مردم را تأمین می‌کنند. از بازارچه‌های معروف و مهم می‌توان به بازارچه امامزاده یحیی، بازارچه جولان، بازارچه پل پهلوان‌ها، بازارچه اسمعلی خان، بازارچه شریف الملک، بازارچه جاگله، بازارچه چمن ورمزیار، بازارچه کبابیان و بازارچه مظفریه اشاره کرد.
مساجد اطراف
مهم‌ترین مسجد واقع شده در بازار سنتی همدان مسجد جامع است. تجار و کسبه نماز ظهر و عصر خود را در مسجد جامع اقامه می‌کنند. علاوه بر آن مساجد کوچک‌تری در سایر نقاط بازار قرار دارند. یکی از آنها مسجد پیغمبر است که در راسته پیغمبر قرار دارد. در انتهای راسته گندمی‌ها نیز مسجد آقای آخوند وجود دارد. بخش‌های دیگر شامل گرمابه هستند که در زمان قدیم بازاریان و مسافران برای استحمام از آن استفاده می‌کردند. بقالی، نانوایی و قهوه‌خانه از دیگر بخش‌های بازار محسوب می‌شوند.
جاذبه‌های اطراف بازار سنتی همدان
پس از گشت‌وگذار در بازار سنتی می‌توانید از دیگر جاذبه‌های اطراف آن دیدن کنید. مکان‌های دیدنی اطراف بازار فراوان هستند. از مهم‌ترین آنها مسجد جامع است. سایر آثار عبارت‌اند از:
- حمام قلعه
- گنبد علویان
- آرامگاه باباطاهر
- تپه هگمتانه
- آرامگاه بوعلی سینا
- کلیسای گریگوری
این مکان‌های دیدنی تنها یک کیلومتر با بازار سنتی همدان فاصله دارند و حتی می‌توانید با پای پیاده خود را به آنها برسانید. این آثار تاریخچه، هنر و فرهنگ استان همدان را به تصویر می‌کشند. همچنین هر کدام از معماری بسیار جذاب و چشمگیری برخوردار هستند. پیشنهاد می‌شود تا زمانی که در شهر همدان هستید از تمام جاذبه‌های آن دیدن کنید. اواخر فصل بهار و اوایل فصل تابستان بهترین زمان برای سفر به استان همدان محسوب می‌شوند. در این زمان می‌توانید از هوای بهاری و دلپذیر این شهر لذت ببرید.
مسیر دسترسی و بازدید از بازار سنتی همدان
بازار سنتی در استان همدان، شهر همدان، خیابان شهدا و میدان امام خمینی واقع شده است. بازار سنتی همدان در محدوده خیابان‌های شهدا، اکباتان و باباطاهر واقع شده است. این بازار در مرکز شهر قرار دارد و دسترسی به آن بسیار آسان است. گردشگران و مسافران می‌توانند از هر نقطه شهر با وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس و تاکسی خود را به بازار سنتی برسانند. همچنین در صورت استفاده از خودرو شخصی می‌توانید از طریق نقشه و برنامه‌های مسیریابی به سمت بازار سنتی حرکت کنید.
اطراف این بازار جاذبه‌های فراوانی وجود دارند که در کمتر از ۳۰ دقیقه می‌توانید خود را به آنجا برسانید. شرایط خاصی برای بازدید از بازار سنتی همدان وجود ندارد. پیشنهاد می‌شود در طول روز به دیدن این بازار بروید. باز بودن مغازه‌های بازار بستگی به مغازه‌داران دارد و ساعت خاصی ندارد. البته پیشنهاد می‌شود ساعات اولیه صبح و یا ظهر را برای دیدن از این بازار انتخاب کنید.
در این بازار به فروش انواع صنایع دستی و سوغاتی‌های استان همدان پرداخته می‌شود. می‌توانید برای عزیزان خود سوغاتی تهیه کنید. از نکات مهم برای بازدید از بازار سنتی همدان تردد آن است. خیابان اکباتان سنگ‌فرش شده و نمی‌توانید با خودرو از آن عبور کنید. همچنین ساعت کاری بازار از ۸ صبح تا ۲۱ شب است. می‌توانید با گرفتن عکس‌های زیبا لحظات خوش خود را به ثبت برسانید.
اقامتگاه های اطراف بازار سنتی همدان
بازار سنتی همدان در مرکز شهر قرار دارد و در اطراف آن هتل‌های متنوعی قرار گرفته‌اند. مسافران می‌توانند به راحتی یکی از هتل‌ها را انتخاب کرده و در آنجا مستقر شوند. هتل‌های اطراف بازار سنتی عبارت‌اند از:
- هتل باباطاهر همدان
- هتل آرین همدان
- هتل بوعلی همدان
- هتل امیران همدان
- هتل‌آپارتمان خاتم همدان
- مهمان‌پذیر اردیبهشت همدان
نزدیک‌ترین هتل به بازار سنتی همدان هتل‌آپارتمان خاتم است که تنها یک کیلومتر تا بازار فاصله دارد. همچنین دورترین هتل متعلق به هتل امیران است که در بلوار بعثت واقع شده و فاصله آن تا بازار کمتر از ۵ کیلومتر است. علاوه بر هتل‌های نام برده شده در محدوده بازار سنتی امکان اجاره انواع ویلا و سوئیت وجود دارد.
سخن پایانی
به طور کلی مسافران می‌توانند با توجه به توانایی مالی خود در یکی از اقامتگاه‌ها ساکن شوند و به دیدن بازار سنتی و دیگر جاذبه‌های همدان بپردازند. در کنار این بازار سنتی و زیبا گردشگران می توانند همراه با خانواده جاذبه های اطراف را هم برای بازدید در نظر داشته باشند.
