بنای تاریخی عمارت فکری

بنای فکری یا همان بنای تاریخی عمارت فکری، یکی از جاذبه‌های گردشگری در جنوب ایران می‌باشد. نام دیگر این جاذبه گردشگری خانه فکری یا عمارت فکری است. این ساختمان در استان هرمزگان قرار گرفته است. قدمت بالای این بنا باعث شده تا ارزش آن در میان گردشگران بالاتر برود. برای آشنایی بیشتر با بنای تاریخی عمارت فکری در ادامه همراه ما در مجله گردشگری دوباره سفر باشید.

بنای فکری

این بنا به عنوان یکی از با ارزش‌‌ترین خانه‌هایی که در بندر لنگه ساخته شده قرار دارد. زمان ساخت این خانه به بیش از 100 سال قبل باز می‌گردد. بنای فکری بندر لنگه در زمان قاجار ساخته شده است. محل قرارگیری و جای‌گیری عمارت در اول شهر می‌باشد. این بنا در محله خوش نام پاکرتی بندرلنگه ساخته شده است. برای حفظ خانه فکری، در دهه دوم سال 1375 هجری شمسی این بنا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. شماره آن در این فهرست 1833 می‌باشد. برای بهتر نگه داشتن بنای فکری، در سال 1396 برای بار دوم مرمت شد. پس از انجام این کار میزان بازدید اهالی شهر و گردشگران بیشتر شد. در سال 1385 نیز برای اول این بنا مرمت شد، اما میزان این کار مطلوب نبود. اکنون این عمارت در زیر مدیریت و نظارت شهرداری بندرلنگه فعالیت می‌کند.

پیشینه عمارت فکری

در اواخر زمان و عهد قاجار عبدالواحد فکری که در آن دوران به عنوان یکی از سران تجار در بندرلنگه شناخته می‌شد، خانه‌ای با نام عمارت فکری را طراحی و بنا کرد. این شخص بستکی بوده و در بستک نیز متولد شد. فکری این بنا را برای تجارت و در عین حال محل سکونت اهالی خانواده خود ساخت. به همین دلیل این خانه در دوران ساخت مرکز تجارت و بازرگانی در بندر لنگه بوده است.

شهرت عمارت فکری در دوران قاجار بسیار بالا یود. به علت هدف ساخت این بنا، عمارت بنا شده دارای دو قسمت جداگانه اندرونی و بیرونی می‌باشد. این جداسازی دو قسمت به منظور در نظر گرفتن مهمانان این طراحی صورت گرفته است. با این نحوه ساخت، امکان پذیرایی از مهمانان که اغلب تجار بودند فراهم می‌شد.

بدنه عمارت فکری از دو بخش مهم ساخته شده که حیاطی در مابین این دو را از هم جدا می‌کند. دوپارت به وسیله حجره‌های متوالی در گوشه‌های حیاط باهم ارتباط دارند. حیاطی به صورت مجزا در جنوب ساختمان عمارت وجود داشته که درب اصلی ورود پشت آن می‌باشد. امروزه از بنای فکری برای دفتر میراث فرهنگی بندرلنگه استفاده می‌گردد.

معماری بنا

مساحت ساختمان ساخته شده 3400 متر مربع بوده که باعث شده تا عمارت بسیار دل باز باشد. مساحت زیر بنا 1200 متر مربع گزارش شده است. اجزای عمارت فکری شامل مواردی چون دو حیاط اندرونی و بیرونی، ۵ بادگیر، ۲ زیرزمین، ۲۵ اتاق، ۱۰سرویس بهداشتی و 2 سرسرا می‌شود. اتاق‌ها به صورت پراکنده در قسمت درونی و بیرونی قرار گرفته‌اند.

مصالح استفاده شده در ساختمان، سنگ، ساروج و گچ بوده که در زمان قاجار مصالحی خوب به شمار می‌رفت. برای ساده بودن معماری سقف، تیرهای چوبی استفاده شده است. این تیرها از جنس چندل آفریقایی، حصیرهای بافته شده از برگ درخت خرما و حصیرهایی از نی بافته شده با پوشش کاه‌گل بوده که به همین علت سبب زیبایی در ساخت و مقاوم بودن آن می‌شود. بنا از سطح زمین 5 متر فاصله داشته و برای جریان و تهویه هوا، راهروها و بادگیرهایی با معماری به خصوص در نظر گرفته شده است.

وجود راهروها سبب جریان هوا در کل بنا می‌شود. بادگیرهای ساخته شده بلند و در عین حال با ظرافت بوده و به عنوان الگو معماری جنوبی شناخته می‌شود. بسیاری از خانه‌ها با الهام گرفتن از این بنا ساخته شده‌اند. تمامی قسمت‌ها در ساخت عمارت فکری مانند شیوه طراحی ساختمان، موقعیت قراردادن اتاق‌ها و راهرو، بادگیرهای بلند، سقف بلند، مصالح بکار رفته و نوع مواد استفاده شده در سقف همگی با توجه به آب و هوای منطقه انتخاب شده است. مواد استفاده شده برای ساخت، بنا را از مواردی مانند رطوبت، آب و هوای شرجی مصون نگه می‌دارد.

نقشه داخلی بنای فکری

بخش اندرونی مکانی برای خانواده فکری بود. این قسمت حیاطی مربعی با اندازه 17 متر داشت. اتاق‌ها دور حیاط ساخته شده بودند. تالار اصلی 60 در 60 بوده که زیبایی چشمگیر دارد. بادگیرهایی در دو طرف ایوان‌ها برای عبور جریان هوا ساخته شدند. در بخش غربی قسمت‌هایی مانند آشپزخانه و اصطبل در کنار دو حیاط دل‌باز  و بزرگ وجود دارد. بادگیرها ارتفاع 5 متر و با ابعادی دو در دو ساخته شد.

این بادگیرها در 4 گوشه‌های اصلی، شمالی، جنوبی، غربی و شرقی قرار گرفته‌اند. معماری این عمارت بر عهده استاد محی الدین، معمار سرشناس بندر لنگه، بوده است. به صورت کلی ارتفاع بنای فکری 15 متر بوده که 5 متر زیرین آن به منظور بالاتر آمدن عمارت از سطح زمین ساخته شد. در ابتدا پس از گذر از چندین پله، اتاقک کوچک نگهبانی وجود دارد. برای رسیدن به حیاط بیرونی باید از این اتاقک عبور کرد.

دو ردیف پله در کنار اتاقک برای رسیدن به حیاط وجود دارد. تعداد این پله‌ها ده عدد می‌باشد. حیاط 22 متر در 13.5 متر بوده که در آن سه باغچه وجود دارد. این باغچه‌ها به صورت طولی قرار گرفته‌اند. در این بخش از عمارت سه اتاق بزرگ ساخته شده است. در میان اتاق‌ها راهروهایی به عرض  1.8 متر وجود داشته که دید به ایوان دارد.

برای زیبایی و کارایی بیشتر، یک ردیف ستون در وسط ایوان ساخته شده است. تعدادی اتاق در بخش‌های شرقی و غربی اندرونی وجود دارد. این اتاق‌ها جمع و جور و کوچک می‌باشد. تزئینات این عمارت شامل درهای چوبی با خورشیدی هلالی و شیشه‌های رنگی و… است.

مرمت کردن بنای فکری

در سال 1396 با بارندگی شدید، سقف عمارت آسیبی جدی دید. به همین دلیل اداره کل میزاث فرهنگی استان به صورت اضطراری و فوری قسمت‌های آسیب دیده را مرمت نمود. بقیه قسمت‌هایی که از قبل نیاز به ترمیم داشت، به صورت کامل مرمت شد.

در این مقاله شما را با یکی از معروف‌ترین بناها در بندرلنگه آشنا کردیم. بهترین زمان برای مسافرت به مناطق جنوبی کشور، نیمه دوم سال است. اوایل بهار نیز هوا برای بازدید از این منطقه مناسب می‌باشد.