دومو یا سانتا ماریا دل فیوره، یک جواهر معماری است که به عنوان کلیسای جامع فلورانس شناخته می‌شود. این بنا، یکی از مهم‌ترین و پربازدیدترین نمادهای ایتالیا است که در شهر فلورانس واقع شده و چهارمین کلیسای بزرگ اروپا است. در دید اول، کلیسای فلورانس ممکن است به شکل یک شاهکار معماری یکپارچه به نظر بیاید، اما در اصل از چند بخش مختلف تشکیل گردیده است. ساخت آن در سال 1296 به سبک گوتیک آغاز شد، اما پروژه در طول قرونی که ساخت آن به طول انجامید، عناصر رنسانس قرن 15 و بازگشت به گوتیک در قرن 19 را در طرح خود ترکیب کرد. از ویژگی‌های مهم این ساختمان، میتوان به پنجره‌های شیشه‌ای رنگارنگ، نمای زینتدار، مجموعه نقاشی‌ها و آثار مجسمه‌سازی از استادان رنسانس و به ویژه گنبد آن که توسط فیلیپو برونلسکی طراحی شده است، اشاره کرد.
ما در مجله گردشگری دوباره سفر ادامه، به بررسی معماری و حقایق جالب و جذاب کلیسای فلورانس می‌پردازیم و عناصر کلیدی آن را بررسی می‌کنیم، پس ما با همراه باشید.
مدت زمان ساخت کلیسای جامع فلورانس
ساخت کلیسای سانتا ماریا دل فیوره بیش از 140 سال طول کشید تا به پایان برسد. یک کمیته، برنامه‌ها و ایده‌های جسورانه‌ای را برای ساخت کلیسای بزرگ طراحی کرده بود که در سال 1293، قبل از دوران رنسانس، مطرح شد. این طرح شامل سقف گنبدی شکل بود، اگرچه در آن زمان فناوری لازم برای ساخت گنبد وجود نداشت؛ آنها با این حال شروع به ساخت کلیسا کردند، اما قسمتی از سقف گنبدی را برای سال‌ها بدون پوشش گذاشتند، به همین دلیل، از زمان تصور تا پایان، فرآیند بیش از 140 سال طول کشید.
گنبد آجری کلیسا
این کلیسا، دارای بزرگترین گنبد ساخته‌شده از آجر در جهان است. با بیش از ۴ میلیون تکه آجر و وزن بیش از ۴۰،۰۰۰ تن، تقریبا به اندازه نیمی از یک زمین فوتبال در پایه، و از ارتفاع بالای ۱۰ طبقه، کلیسای جامع فلورانس، بزرگترین ساختمان ساخته‌شده از آجر در جهان است. اگر این موضوع، امروزه هنوز مورد توجه و جالب است، تصور کنید که در آن زمان، قبل از وجود فناوریهای ساخت و ساز، چهقدر بزرگ و شگفتانگیز بوده است!
کلیسای جامع فلورانس روی چه چیزی ساخته شده است؟
سانتا ماریا دل فیوره بر روی یک کلیسای کوچک ساخته شده است. هنوز باقیمانده‌های کلیسای اصلی که در همان زمین ساخته شده بود، زیر سانتا ماریا دل فیوره وجود دارد و به آن سانتا رپاراتا می‌گویند. این کلیسا، یک کلیسای بسیار کوچک و ساده بود که در قرن‌های چهارم تا ششم، قبل از دوران قرون وسطایی و رنسانس ساخته شد. در حال حاضر یک موزه زیرزمینی وجود دارد که در آن می‌توانید اشیاء باستانی و تاریخ فرهنگی و مذهبی مهم را ببینید.
داستان دروازه بهشت کلیسا
دروازه‌های مشهور برنزی که به نام “دروازه بهشت” در برابر کلیسای جامع وجود دارند، توسط برنده یک مسابقه شهری در سال ۱۴۰۱ ساخته شده‌اند. سال‌ها قبل از ساخت خود گنبد، یک کمیته در فلورانس مسابقه‌ای را برگزار کرد تا درب‌های شرقی تعمیرگاه را تزئین کند. آنها به هر شرکت‌کننده مواد به مقدار یکسان برنز دادند و اجازه دادند تا ایده‌های خود را طبق دستورالعمل ارائه دهند. دو نفر از نامزدهای نهایی، فیلیپو برونلسکی و لورنزو گیبرتی، هر دو آموخته فلزکاری و طلاگری جوان بودند. در پایان، پس از ارائه صحنه مشابهی از کشتن پسر حضرت ابراهیم، گیبرتی به علت تمایل داوران به سبک کلاسیک، بر سبک پیشرو و انسان‌گرایانه برونلسکی پیروز شد. سال‌ها بعد از نمایش درب‌ها، میکلانژ گفت که درب‌ها مثل دروازه‌های بهشت به نظر می‌رسند و این نام را به آنها داد. گفته شده است که تصویر برونلسکی پیشتر از زمان خود بوده، او در تصویر خود از انسان‌گرایی استفاده کرده و نمایش زود هنگام دوره رنسانس را نشان می‌دهد.
طراحی و ساخت سقف گنبدی توسط فیلیپو برونلسکی
مردی که طراحی و ساخت سقف گنبدی کلیسای جامع فلورانس را به عهده داشت، هیچ آموزشی در زمینه معماری ندیده بود. فیلیپو برونلسکی یک آموخته طلاگری بود و هیچ چیزی قبل از ساخت این شاهکار، که به شگفت‌انگیزی هنوز هم باقی است، نساخته بود. اگرچه ممکن است عجیب به نظر برسد، اما طلاگری، زیبایی‌شناسی و عملکرد را با هم ترکیب می‌کند که برونلسکی از آن استفاده کرد تا در کنار مطالعات خود، راه حل ساخت گنبد را پیدا کند.
تا زمانی که برونلسکی به دنیا آمد، ساخت کلیسا به مدت ۸۰ سال بدون راه حل ادامه داشت. همچنین، در حالی که ساخت کلیسا ادامه می‌یافت و بزرگتر و شکوهمندتر از طرح‌های اصلی میشد، این سوال همچنان باقی مانده بود که چگونه سقف گنبدی شکل را بسازند. هیچکس، حتی هنرمندانی که آن را تصور و طراحی کرده بودند، هیچ ایده‌ای نداشتند که چگونه ممکن است این کار انجام شود؛ اما مردم شهر فلورانس مصمم بودند که شهرهای دیگر، توسکانی را در پیشرفت عقب بگذارند، به هر قیمت و مدت زمانی که میشد.
کلیسای گنبددار فلورانس، الهام گرفته شده از معبدی مشهور در رم
کلیسای گنبددار در فلورانس، از معبد(زیارتگاه) مشهور در رم، الهام گرفته شده است. اگرچه هیچ نقشه معماری برای ساخت کلیسا کشف نشده بود، اما مردم فلورانس تصمیم داشتند چیزی شبیه به آن داشته باشند، حتی با اینکه نمی‌دانستند آن را چگونه بسازند. آنها سبک معماری گوتیک را که در آن زمان، در تمام آثار مهم و معروف اروپا وجود داشت، دوست نداشتند، بنابراین از آثار قدیمی رومی برای الهام گرفتن در طراحی کلیسای جامع فلورانس استفاده میکردند. آنها ساخت و فناوری نوآورانه رومی‌های باستان را تحسین میکردند و می‌خواستند توسط شهرهای همجوار رقیب خود در توسکانی، که برای شهرت، آثار بزرگی را بنا میکردند، به همین احترام و تقدیر دست پیدا کنند. به طرز عجیبی، برونلسکی پس از باخت در مسابقه درب تعمیدگاه، به مطالعه سازه‌های رومی باستان پرداخت و سپس سال‌ها بعد به فلورانس بازگشت که در تاریخ چیزی از آن شنیده نشد.
پروژه سقف گنبدی شکل کلیسای جامع فلورانس
پروژه سقف گنبدی پس از سال‌ها، بدون یافتن راه‌حلی برای طراحی درست و کامل، به عنوان یک مسابقه برای عموم ارائه شد. پس از بیش از ۱۰۰ سال ساخت و ساز، شهر فلورانس در خطر بود که با داشتن یک کلیسای ناتمام و یک وظیفه غیرممکن برای ساخت بزرگترین ساختمان گنبدی شکل در اروپا، به نظر رقبای خود در منطقه‌های اطراف، کوچک شمرده شود. در نهایت، آنها چالش را به عموم معطوف کردند تا فردی را پیدا کنند که راه حلی قابل قبول و ممکن با هزینه مناسب پیدا کند. البته، احتمال ساخت گنبد با چارچوب چوبی وجود داشت، اما این موضوع باعث میشد که ساخت آن هزینه‌بر شود و نیاز به بیش از ۴۰۰ درخت، نیروی انسانی و زمان زیادی داشته باشد. وقتی برونلسکی به این مسابقه پیوست، تنها کسی بود که یک ایده بدون استفاده از چوب داشت که توجه داوران را جلب کرد.
ایده تخم مرغ برونلسکی برای طراحی
برونلسکی با استفاده از یک تخم مرغ ساده، مسابقه را برنده شد. فلورانس به قدری نیازمند یک راه‌حل بود که برونلسکی بدون نشان دادن طرح‌های خود مسابقه طراحی کلیسای جامع فلورانس را برنده شد. اگرچه ایده‌پردازی پیشروی او سال‌ها قبل در مورد درب‌های تعمیدگاه، باعث باخت او شده بود، اما دقیقا همان چیزی بود که فلورانس در این زمان حیاتی به آن نیاز داشت. البته او باید داوران را قانع میکرد و این کار را پس از مخفی کردن طرح‌های خود به مدت طولانی انجام داد، به گونه‌ای که با استفاده از یک تخم مرغ ساده، نهایتا داوران را متقاعد کرد.
او به آنها گفت که طرح‌هایش را فقط در صورتی فاش خواهد کرد که هر یک از آنها بتواند تخم مرغ را بر روی میز به صورت عمودی قرار دهد. پس از شکست همه آنها، وی تخم مرغ را بر روی سطح میز شکست و باعث شد تا تخم مرغ عمود بایستد. اگرچه داوران اعتراض کردند که خودشان هم می‌توانستند همین کار را انجام دهند، او به زیرکی پاسخ داد که اگر آنها همان چیزی را می‌دانستند که وی می‌دانست، آنها نیز می‌توانستند گنبد را بسازند. در واقع، آنها فردی با طرح مخفی و بدون تجربه را استخدام کرده بودند. او با استفاده از زیرکی و طرح مخفی گنبد، که خودش نیز نسبت به آن مطمئن نبود، مسابقه را برنده شد. همچنین به او اجازه داده شد که کار را شروع کرده و دو طراح دیگر را نیز منصوب کند، از جمله رقیب گذشته‌اش، گیبرتی. آنها کار خود را در آوریل سال 1420 شروع کردند.
سانتا ماریا دل فیوره، سومین کلیسای بزرگ جهان
سانتا ماریا دل فیوره، سومین کلیسای بزرگ در جهان است. کلیساهای بزرگتر آن عبارتاند از: سنت پیتر در رم و سنت پائول در لندن امروز. در قرن 15، زمانی که ساخت کلیسای جامع فلورانس به پایان رسید، بزرگترین کلیسای اروپا بود. طول آن 153 متر (502 فوت)، عرض آن 90 متر (295 فوت) در محل تلاقی و ارتفاع آن از کف تا ته گنبد نیز 90 متر است.
فناوری ساخت و ساز برونلسکی
برونلسکی تکنولوژی لازم برای کمک به ساخت گنبد را اختراع کرد. او نه تنها یک ایده معمارانه ناب برای ساخت یک ساختمان آجری با دیوارهای منحنی بدون استفاده از چارچوب چوبی پیدا کرد، بلکه ابزارهای لازم برای این کار را نیز اختراع کرد. برونلسکی برای نخستین بار، از گاوهای در حال پیمودن دایره استفاده کرد و نوعی مکانیزم اختراع کرد که هیچکس قبلا آن را ندیده بود و با استفاده از سیستم چرخشی سه‌گانه، کنترل بالا و پایین آوردن اشیاء سنگین را بدون تغییر جهت حرکت گاوها انجام می‌داد، که به عنوان دستگاه دنده معکوس شناخته می‌شود.
برخلاف داوینچی، برونلسکی هیچ نوشته یا سندی را برای دیگران به عنوان مرجعی برای یادگیری باقی نگذاشت. همواره به عنوان یک فرد محرمانه شناخته میشد. او هیچ طرح ساختمان، نقشه و حتی نامه‌ای درباره اینکه چگونه توانست طرح شگفتانگیز خود را ابداع کند، به جای نگذاشت. برای سال‌ها، طرح او به عنوان یک رمز بزرگ برای محققین بود که نیاز داشتند تکه‌های گمشده را پیدا کنند تا نظريات خود درباره ساخت گنبد را تکميل کنند.
مدت زمان ساخت گنبد
گنبد در مدت شانزده سال تکمیل شد. در زمانی که طراحان به ندرت موفق به دیدن پروژه‌های خود که سال‌ها طول می‌کشید تا ساخته شوند، بودند، برونلسکی پروژه خود را به پایان رسانده و قادر به دیدن اثر شگفتانگیز خود و واکنش مردم شد. این پروژه در سال ۱۴۲۰ آغاز شد و در سال ۱۴۳۶ به پایان رسید؛ شانزده سال برای این کار عجیب و غریب بسیار سریع بود.
نمای بیرونی کلیسای جامع فلورانس
بیرون کلیسای جامع فلورانس، زمانی که اولین بار ساخته شد، به همان شکلی که اکنون هست، نبود. کلیسا در اصل توسط آرنولفو دی کامبیو در سال ۱۲۹۴ طراحی شده بود، از جمله نمای خارجی. طرح و نمای خارجی در طول سال‌ها تغییرات متعددی را تجربه کرد، همانطور که در موزه بزرگ دومو که به تاریخچه کامل ساخت کلیسا اختصاص داده شده است، مشاهده می‌کنید. تا سال ۱۴۱۸، کلیسا ساخته گشت اما فقط گنبد ناتمام باقی مانده بود.
با این حال، نمای خارجی تا سال ۱۸۸۷ به شکل فعلی خود تکمیل نشد. این طرح گروه‌بندی شده‌ای از معماران و هنرمندان در طول سال‌های متعدد بود. نمای کلیسا تاریخچه طولانی از تجزیه و تحلیل، بازطراحی و حتی یک رقابت برای پایان دادن به آن داشت که در آن زمان به یک درگیری عظیم تبدیل شد و هرگز به انجام نرسید. نمای کلیسا تا قرن نوزدهم، برهم‌خورده باقی مانده بود. امیلیو دی فابریس نمای نئوگوتیک را که اکنون مشاهده می‌کنید طراحی کرد، که در سال ۱۸۷۱ به واسطه یک مسابقه انتخاب شد. او از سال ۱۸۷۶ تا پایان سال ۱۸۸۷ بر روی آن کار کرد و سنگهای مرمر مختلف رنگی از سراسر توسکان و بخش‌های مختلف ایتالیا را استخراج کرد.
گنبدی که بر سر کلیسای سانتا ماریا دل فیوره قرار دارد، هنوز هم بزرگترین گنبد ساخته شده از آجر است. این گنبد، هنوز به عنوان یکی از بزرگترین دستاوردهای معماری ساختمانی شناخته می‌شود که تا امروز برای ما قابل توجه و شگفتانگیز است.
سخن پایانی درباره کلیسای جامع فلورانس
به طور خلاصه، کلیسای فلورانس که به نام دومو و سانتا ماریا دل فیوره هم شناخته می‌شود، به عنوان یک شاهکار باشکوه معماری و هنری دوران رنسانس شناخته می‌شود. سقف گنبدی شکل آن که توسط فیلیپو برونلسکی طراحی شده است، حتی امروز هم به عنوان یکی از عجایب مهندسی شناخته می‌شود. نمای پرفراز و فرود کلیسای جامع فلورانس که با مجسمه‌های خیره‌کننده و جذاب تزئین شده است، هرساله تعداد زیادی از بازدیدکنندگان را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند. فراتر از زیبایی بصری، کلیسای فلورانس به عنوان نمادی از قدرت و تأثیر فلورانس در دوران رنسانس، اهمیت تاریخی و فرهنگی زیادی دارد. کلیسای فلورانس بدون شک یک مقصد دیدنی و جذاب برای هر کسی است که به دنبال لذت بردن از تاریخ غنی و میراث هنری ایتالیا است.
مقالات بیشتری بخوانید
