بخش مهمی از آثار تاریخی و گردشگری ایران به مساجد تعلق دارد. مسجد تاریخی امیر چخماق از زیباترین مساجد کشور در شهر یزد است. این مسجد زیبا اهمیت زیادی از نظر معماری دارد و ظاهر آن با سایر مساجد متفاوت است. در ادامه با مجله گردشگری دوباره سفر همراه باشید تا به معرفی این مسجد بپردازیم.
معرفی مسجد امیر چخماق
مسجد زیبای امیر چخماق در محله دهوک سفلی و خارج از یزد قرار دارد. این مسجد قبل از دوران حکمرانی امیر چخماق ساخته شد که در ادامه این شخص را معرفی خواهیم کرد. علاوه‌بر‌این حدود ۲۰ سال زمان برد تا ساخت بنا و تزیینات مسجد کامل شود. مسجد در ضلع جنوبی میدان امیر چخماق واقع شده و دو ورودی دارد که یکی به سمت میدان و دیگری به سمت کوچه‌های اطراف باز می‌شوند. طبق کتیبه محمد حکیم در مسجد سال پایان ساخت آن ۸۴۱ هجری قمری ذکر شده است. همچنین از شاخص‌ترین ابنیه تاریخی استان یزد بوده و قدمت آن به قرن ۹ هجری و در دوره تیموری برمی‌گردد. با توجه به ارزش بالایی که مسجد دارد در سال ۱۳۱۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
امیر چخماق که بود؟
امیر جلال‌الدین شامی ملقب به امیر چخماق از سرداران شاهرخ تیموری بود و از سوی ایشان به‌عنوان حاکم یزد انتخاب شد. همچنین او با شاهرخ شاه رابطه بسیار نزدیکی داشت و در جنگ‌ها او را همراهی می‌کرد. یکی از مهمترین دلایل معروفیت او همراهی همسرش بود. در واقع این سردار با همسرش به حکمرانی و آبادانی یزد پرداخت. فاطمه خاتون به‌عنوان همسر امیر چخماق در احداث مجموعه امیر چخماق یزد نقش مهمی داشت. این مجموعه شامل مسجد، میدان، بازار، تکیه، بقعه و دو آب‌انبار است. همچنین لازم به ذکر است مسجد امیر چخماق به همت همسر او ساخته شد و امروزه تبدیل به یکی از باارزش‌ترین جاهای دیدنی یزد شده است.
معماری مسجد امیر چخماق
مسجد زیبای امیر چخماق معماری بسیار جالب و شگفت‌انگیزی دارد. با مشاهده مسجد یک بنای چهارایوانی را خواهید دید؛ اما دارای یک پیشخوان است که یک ایوان دارد. در نتیجه بنای مسجد تک ایوانی است. گنبد و صفه مسجد بسیار گسترده طراحی شده و فاقد مناره است. طبق اعتقاد مورخان مساجدی که توسط بانی خانم ساخته می‌شد بدون مناره بود و علت دیگر آن نیز به‌خاطر تفاوت بین مساجد شیعه و سنی بود. مسجد‌های سنی فاقد مناره هستند، به همین دلیل در راستای ایجاد وحدت بین مسلمانان این مسجد بدون مناره ساخته شد. مسجد از بخش‌های بسیار مختلفی تشکیل شده که در ادامه درباره آنها صحبت خواهیم کرد.
بخش‌های مسجد امیر چخماق
ورودی
مسجد از یک ورودی بزرگ و باشکوه برخوردار است که به آن کریاس گفته می‌شود و رو به میدان امیر چخماق باز می‌شود. بالای ورودی یک کتیبه سنگی دیده می‌شود که وقف‌نامه مسجد با خط نسخ بر روی آن حک شده است. ورودی توسط یک راهرو به صحن مسجد متصل شده است و در این راهرو پنجره‌هایی مشبک با کاشی معرق تعبیه شده‌اند. سردر از زیباترین قسمت‌های ورودی بوده که با هنر کاشی‌کاری ساخته شده است. همچنین کاشی‌های آبی و سبز با عبارات قرآنی بر روی زمینه آجری کار شده‌اند.
گنبد
گنبد خمیده و ترک‌دار مسجد از دیگر بخش‌های زیبای این بنا است. بیرون گنبد با کاشی‌های فیروزه‌ای تزیین شده است. کتیبه‌ای با خط کوفی و با زمینه کاشی‌های سبز و آبی بر روی پایه گنبد دیده می‌شود. بر روی این کتیبه عبارت السلطان ظل الله به چشم می‌خورد.
شبستان
مسجد یک شبستان تابستانی با محرابی بسیار زیبا دارد و بالای محراب یک بادگیر دیده می‌شود. در وسط محراب سنگ مرمر کار شده است و عبارات مذهبی همراه با نقوش زیبایی بر روی آن طراحی شده‌اند. از مهمترین نقوش محراب به یک گلدان برجسته می‌توان اشاره کرد. محراب مسجد امیر چخماق در لیست زیباترین محراب‌های مساجد تاریخی ایران قرار دارد. در ساخت محراب از کاشی‌های معرق آبی لاجوردی، سفید، طلایی و هنر مقرنس‌کاری استفاده شده است. همچنین نمای شبستان از کاشی هشت ضلعی آبی رنگ پوشیده شده است. دو طرف شبستان طاق‌نماهای زیبایی وجود دارند که به راهروهای پشتی هدایت می‌شوند. از بخش‌های ویژه شبستان به ایوان بلند آن می‌توان اشاره کرد که با کاشی‌های سبز و قهوه‌ای پوشیده شده است. مسجد همچنین شبستان‌های زمستانی دارد که در دو طرف راهروی ورودی واقع شده‌اند.
مجموعه تاریخی امیر چخماق
همانطور که گفته شد مسجد تاریخی امیر چخماق در میدانی به همین نام واقع شده است. این مجموعه یک مجموعه تاریخی است که از بخش‌های مختلفی تشکیل شده و تنها یکی از بخش‌های آن به مسجد تعلق دارد. سایر بناهای آن عبارت‌اند از:
میدان امیر چخماق
به‌عنوان معروف‌ترین میدان استان یزد شناخته می‌شود. این میدان از جاهای دیدنی یزد است و در بین اهالی این شهر طرفداران زیادی دارد. همچنین در وسط آن یک حوض بزرگ با مجسمه‌های جذاب مسی خودنمایی می‌کنند. مردم یزد برای برگزاری مراسم‌های مختلف در این میدان دور هم جمع می‌شوند.
تکیه امیر چخماق
در ضلع شرقی میدان یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی این مجموعه یعنی تکیه قرار دارد. این محل از غرفه‌های مختلفی تشکیل شده که برای برگزاری مراسم‌های مذهبی به کار می‌رود.
آب‌انبارها
آب‌انبارهای امیر چخماق بسیار معروف هستند و از طریق آب باران یا جویبارهای فصلی تامین می‌شوند. این مجموعه تاریخی در گذشته سه آب‌انبار داشت؛ اما یکی از آنها به طور کامل تخریب شد و اکنون دو تا از آنها باقی مانده‌اند.
بقعه ستی فاطمه
ستی فاطمه یا همان فاطمه خاتون همسر امیر چخماق بود که پس از مرگ همسرش این مجموعه تاریخی را تکمیل کرد. این بقعه باارزش در کنار میدان قرار دارد و از گنبد خاص و متفاوتی برخوردار است. گنبد از نوع خیاره‌ای بوده که در تمام ایران منحصربه‌فرد است. از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن می‌توان به تزیینات طلا چسبان بقعه اشاره کرد که نمونه آن در بناهای تاریخی ایران بسیار نادر است.
بازار حاجی قنبر
حاجی قنبر جهانشاهی از حاکمان شهر یزد به تاسیس این بازار تاریخی در میدان امیر چخماق پرداخت. در حال حاضر بخش شمالی بازار رونق بیشتری دارد و اجناسی مانند فرش، انواع پارچه، طلا، شیرینی‌های سنتی و… در آن به فروش می‌رسند. بازار حاج قنبر از قدیمی‌ترین بازارهای سرپوشیده کشور است که قدمت آن به ۵۰۰ سال می‌رسد.
بهترین زمان بازدید از میدان امیر چخماق
آب و هوای یزد بسیار گرم و خشک بوده و به دلیل کویری بودن در شبانه‌روز از نوسان دمای بسیار زیادی برخوردار است. فصل پاییز و ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت بهترین زمان برای سفر به یزد هستند. در فصل بهار هوای یزد معتدل و خنک است و بیشترین مسافران و گردشگران این زمان از سال را برای مسافرت انتخاب می‌کنند. یزد در تابستان هوای بسیار گرم و خشکی را تجربه می‌کند و برای سفر مناسب نیست.
البته تعداد گردشگران در فصل تابستان بسیار کم هستند و فرصت مناسبی برای بازدید از این مجموعه تاریخی است. هوای خنک یزد در فصل‌های پاییز بهترین فرصت برای بازدید از مسجد امیر چخماق را به وجود می‌آورد. علاوه بر آن نسبت به فصل بهار تعداد گردشگران کمتر هستند و شما با دقت و حوصله می‌توانید از بخش‌های مختلف مجموعه تاریخی امیر چخماق دیدن کنید. در فصل زمستان نیز هوای یزد بسیار سرد بوده و سوز سرما ممکن است گردشگران را اذیت کند.
اقامت در نزدیکی مسجد امیر چخماق
اقامتگاه‌های یزد بسیار متنوع هستند و در نزدیکی این مسجد تاریخی قرار دارند. هتل‌های مدرن یزد با بهترین امکانات و خدمات از مسافران عزیز استقبال می‌کنند. از بهترین هتل‌های یزد می‌توان به هتل ارگ، هتل تهرانی، هتل زنبق، هتل سیب و نار، هتل راه و ماه و… اشاره کرد. هتل‌های سنتی یزد نیز در بین گردشگران بسیار پرطرفدار هستند. این هتل‌ها در واقع خانه‌های اعیانی قدیمی هستند که بازسازی شده‌اند و نمای بسیار زیبا و شگفت‌انگیزی پیدا کرده‌اند. در هتل‌های سنتی یزد نیز انواع امکانات موردنیاز برای رفاه مسافران در نظر گرفته شده‌اند.
از بهترین هتل‌های سنتی در یزد می‌توان هتل پارسیان صفاییه، هتل لاله، هتل لب خندق، هتل باغ مرشد، هتل داد یزد، هتل ملک‌التجار، هتل باغ مشیرالممالک و هتل کاروانسرای مشیر را نام برد. از دیگر محل‌های اقامت این شهر می‌توان به اقامتگاه‌های بوم‌گردی اشاره کرد. شهر کویری و زیبای یزد از خانه‌های قدیمی با بافت خشتی تشکیل شده که آماده پذیرایی از گردشگران هستند. این خانه‌ها در نزدیکی جاذبه‌های دیدنی شهر مانند این مسجد تاریخی واقع شده‌اند. از جمله آنها می‌توان اقامتگاه بوم‌گردی چخماق، شهرزاد، خانه مفیدی و اقامتگاه کهن کاشانه را نام برد.
نقشه و مسیر دسترسی به مسجد امیر چخماق
مسجد تاریخی امیر چخماق در استان یزد و جنوب میدان امیر چخماق واقع شده و موقعیت مکانی مناسبی دارد. برای بازدید از این مسجد می‌توانید از طریق تاکسی، اتوبوس و خودروی شخصی اقدام کنید. در صورت سفر با خودروی شخصی عبارت میدان امیر چخماق را روی گوگل‌مپ سرچ کنید که با توجه به لوکیشن هدایت خواهید شد. در صورت استفاده از اتوبوس سوار اتوبوس‌های خط پایانه دروازه قرآن-پایانه شهدای محراب شوید و در ایستگاه چهارراه شهدا پیاده شوید. پس از چند دقیقه پیاده‌روی به مسجد خواهید رسید.
سخن پایانی
اطلاعات مفیدی از مسجد امیر چخماق در این مقاله در اختیارتان قرار داده شد و اکنون می‌توانید با آگاهی به بازدید از این مسجد تاریخی بپردازید. علاوه بر مسجد پیشنهاد می‌شود از کل این مجموعه تاریخی دیدن کنید و با تاریخ شهر یزد آشنا شوید. شهر تاریخی یزد جاذبه‌های گردشگری و بناهای با ارزشی دارد که پیشنهاد می‌شود حتماً با دوستان خود سری به آن بزنید.
مقالات بیشتری بخوانید
